Op 25 november 2024 publiceerde de Europese Rekenkamer een verslag waarin zorgen werden geuit over de huidige staat van de Europese voedseletiketten. De etiketten bevatten mogelijk misleidende of onjuiste informatie voor de consument. In Nederland is dit bijvoorbeeld de nutri-score. Door te weinig standaardisatie kunnen bedrijven veelal hun eigen gang gaan en wordt zelfs belangrijke informatie over allergenen verkeerd vermeld. De Rekenkamer stelt dat onvoldoende bescherming wordt geboden tegen de mogelijk misleidende en onduidelijke informatie op voedselverpakkingen. De Europese handhaving blijkt niet effectief genoeg om dit probleem op te lossen. Hoe wordt de etikettenkwestie op zowel Europees als nationaal niveau geregeld en welke mogelijke oplossingen liggen in het verschiet?
Iedere lidstaat een ander apparaat
In beginsel is er een goede basis gelegd voor een geharmoniseerd Europees systeem omtrent voedseletiketten. Zo is sinds 2007 de Verordening inzake voedings- en gezondheidsclaims en sinds 2014 de FIC-Verordening in werking getreden. Deze verordeningen zorgen voor regulering van gedane claims en voor een geharmoniseerde regelgeving voor voedseletikettering. Het probleem bevindt zich dan ook niet in de basis van de regelgeving, maar juist in diens actualisering. De Europese Commissie heeft namelijk nagelaten een aantal onderwerpen van claims te onderzoeken. Over deze onderwerpen, waaronder informatie voor vegetariërs en veganisten, is momenteel geen Europese maatstaf. Hierdoor is het in theorie mogelijk dat dierlijke producten onder de naam ‘vegan’ worden verkocht. Tussen lidstaten onderling bestaan bovendien grote verschillen tussen het type voedseletiket. In de lidstaten worden naast de Nutri-Score maar liefst vijf andere regelingen van voedingswaarde-etikettering toegepast. Het wordt er voor de consument daarmee niet overzichtelijker op.
Buiten verwarring en mogelijke misleiding doet zich verder nog het probleem van duidelijke beperking voor. Deze beperking geldt voor consumenten met allergieën of bepaalde dieetwensen. Fabrikanten zetten vaak preventief op hun producten dat deze mogelijk sporen van bijvoorbeeld melk of noten bevatten. Op deze manier worden mogelijke schadeclaims door zaken als kruisbestuiving tijdens vervoer door de producent vermeden. Als gevolg hiervan laat een aantal consumenten deze producten zekerheidshalve in de schappen liggen. Of het nou gaat om informatie toevoegen of weglaten, de etikettering komt helaas vaker in de buurt van een schatting dan een nauwkeurige weergave.
Nationale Nutri-Score norm
In Nederland gebruiken wij sinds januari 2024 de Nutri-Score als voedselkeuzelogo. De juridische basis voor de Scoremeter in Nederland wordt geregeld via de Wijziging Warenwetbesluit informatie levensmiddelen. Het systeem wordt gehandhaafd door de internationale stuurgroep Nutri-Score, waar ook het RIVM bij betrokken is. Deze stuurgroep bewerkstelligt een zo actueel mogelijke weergave van de score op de verpakkingen van producten. Uit onderzoek blijkt dat de Nutri-Score zijn vruchten afwerpt en consumenten daadwerkelijk aanzet tot het maken van gezondere voedingskeuzes. Nederland is niet alleen efficient in zijn etikettenbeleid, maar ook op het gebied van allergie-waarschuwing wordt vooruitgang geboekt. Het ministerie van Volksgezondheid heeft namelijk bepaald dat vanaf 1 januari 2026 de informatie omtrent allergenen op verpakkingen kloppend moet zijn. Niet langer mag worden gehandeld naar een voorzorgsmaatregel. De vraag is dan nu wat het ministerie van Volksgezondheid kan, wat de Europese Commissie niet kan.
Eén Euro-etiket?
De Europese Rekenkamer heeft in haar verslag niet enkel gewezen op de huidige problematiek, maar ook aanbevelingen gedaan voor oplossingen. De aanbevelingen zien onder andere toe op een meer compleet beeld van de etiketteringspraktijken. Zo dienen de niet of te weinig onderzochte onderwerpen alsnog grondig onderzocht te worden. Buiten de lacunes van de etikettering zelf blootleggen, is ook meer aandacht gevraagd voor de consument zelf. Waar kijkt deze zoal naar en hoe is deze beter te sturen? Voor een werkend etiket is het immers niet onbelangrijk om te weten waardoor de mens precies wordt bewogen om bepaalde aankopen te doen. Tenslotte is het noodzakelijk dat de Commissie zich intensiever bezig zal houden met het handhaven van diens eigen regels. Of dit leidt tot één Europees etiket, zal moeten blijken. Het zal in ieder geval prettig zijn als de consument op elk type etiket blind kan vertrouwen.
