Schiphol: dé luchthaven die Nederland verbindt met de rest van de wereld. Zij kon jarenlang groeien, maar moet van het kabinet fors krimpen vanwege het stikstofbeleid, geluidsoverlast en de lange wachttijden. Vanaf november 2023 moet het aantal vliegbewegingen zijn afgenomen van 500.000 naar 440.000 per jaar. De gedupeerde reiziger van afgelopen zomer zal denken: geen slecht idee. Veel reizigers missen zelfs na de zomer hun vlucht door de ellenlange rijen op de luchthaven. De Europese regelgeving omtrent consumentenbescherming en compensatie bij geannuleerde of vertraagde vluchten voorziet vooral in compensatie door de vervoerder. Dit roept de vraag op wat de juridische positie van Schiphol is in dit debacle. Het is immers de luchthaven en niet de vervoerder die voor de vertraging zorgt. Kan de geleden schade op Schiphol worden verhaald en hoe wordt de drukte in de toekomst opgelost?
Het Europees Parlement reikt de hand
Binnen de Europese Unie zijn er regels en wetten omtrent de behandeling van reizigers door de luchtvaartmaatschappijen. Als een vliegticket wordt geboekt, accepteert men automatisch de algemene voorwaarden van een vliegtuigmaatschappij. Dit betekent niet dat luchtvaartmaatschappijen vrij spel hebben. In 2004 is Verordening (EG) nr. 261/2004 van het Europees Parlement in het leven geroepen. De verordening heeft als doel passagiers te beschermen in het geval een vlucht geannuleerd wordt of overboekt is.
In 2009 is de verordening naar aanleiding van het arrest Sturgeon uitgebreid naar compensatie voor passagiers bij vluchtvertragingen. Het Europese Hof heeft namelijk in dit arrest overwogen dat “de schade die luchtreizigers in geval van annulering of langdurige vertraging lijden, (met elkaar, red.) vergelijkbaar is” en dat daardoor “passagiers van vertraagde vluchten en passagiers van geannuleerde vluchten niet verschillend worden behandeld zonder dat inbreuk wordt gemaakt op het beginsel van gelijke behandeling.” Hierdoor hebben reizigers recht op compensatie indien sprake is van een vertraging van drie uur of meer. Dit betekent dus dat in eerste instantie de vliegtuigmaatschappij de aangewezen partij is om de schade op te verhalen. Vliegtuigmaatschappijen kunnen echter niet aansprakelijk worden gehouden voor de schade die een passagier lijdt als hij zijn vlucht mist vanwege de lange rijen op Schiphol. De lange rijen zijn ten slotte te wijten aan een personeelstekort van de luchthaven en niet aan de maatschappijen. Maar waar kan de r(ij)eiziger dan terecht?
Ontspringt Schiphol de dans?
Door de gigantische drukte op Schiphol, heeft de luchthaven vliegtuigmaatschappijen gevraagd vluchten te annuleren. Dat Schiphol uit zijn voegen barst, is een groot probleem, maar de vraag om vluchten te annuleren geldt niet als een dwingend besluit. Als vliegtuigmaatschappijen dat doen door – vrijwillig – vluchten te annuleren, is er sprake van eigen besluitvorming. De luchtvaartmaatschappijen kunnen dan geen beroep doen op overmacht en zullen indien zij de vlucht niet tijdig annuleren, de reizigers moeten compenseren. De luchthaven probeert op twee manieren het aantal reizigers te verminderen: enerzijds aan de kant van de vliegtuigmaatschappijen; anderzijds aan de kant van de passagiers.
Schiphol heeft onlangs aangegeven luchtvaartmaatschappijen €350,- te betalen per geannuleerde reiziger. De luchthaven hoopt zo de maatschappijen te stimuleren aangezien zij veertien dagen van tevoren de vlucht kosteloos kunnen annuleren. Men kan zich afvragen of het de juiste oplossing is om maatschappijen te belonen om niet te vliegen. De reiziger is met dien verstande de partij die aan het kortste eind trekt: zijn vlucht wordt hoe dan ook vrijwillig door de luchtvaartmaatschappij geannuleerd en het is nog maar de vraag of er, gezien de veertien dagen termijn, sprake is van een schadevergoeding. In het geval van een annulering binnen een termijn van veertien dagen, kunnen luchtvaartmaatschappijen (naast de terugbetaling van het ticket), te maken krijgen met een schadevergoeding waarvan de kosten alsnog kunnen oplopen tot €600,-. Dan is de vergoeding van Schiphol slechts een schrale troost.
Schiphol roept reizigers op niet naar de luchthaven te komen onder het mom van gebrek aan veiligheid op de luchthaven. Hiermee handelt Schiphol niet onrechtmatig, dus lijkt verhaal op de luchthaven onmogelijk. Wel kunnen reizigers die een vlucht hebben gemist door de lange rijen in de periode tussen 23 april en 11 augustus 2022 compensatie krijgen. Wie daarna om dezelfde reden benadeeld is, vist achter het net.
Vluchtgedrag
Er zijn twee knoppen waaraan gedraaid kan worden om de problemen die de luchthaven creëert op te lossen. De een is het aantal vluchten verminderen, de ander is meer beveiligingspersoneel aannemen. Schiphol kiest voor de eerste. Deze keuze lijkt cru nu de zorgplicht om op tijd te vliegen volgens de Europese regelgeving bij de maatschappijen ligt en niet bij de luchthaven zelf. Hierdoor kan Schiphol niet verantwoordelijk gehouden worden voor de geleden schade en is de compensatie voor reizigers enkel een vrijwillige tegemoetkoming. Vooralsnog lijkt de luchthaven hoog te vliegen boven alle ellende die het creëert en staan de gedupeerde reizigers op de grond in de rij voor de security.
