Hoewel de huizenprijzen door het dak gaan en de woningnood aan de man is, zijn de afgelopen jaren veel bouwprojecten uitgesteld door een strenger stikstofbeleid. Daar komt sinds kort een heikel punt bij: de Raad van State heeft de toegang tot de rechter voor omwonenden en milieuorganisaties verruimd. Dit komt door het eerder dit jaar verschenen ‘Varkens in Nood-arrest’ van het Hof van Justitie. Voorheen werd voor de beroepsprocedure tegen bepaalde besluiten vereist dat belanghebbenden al tijdens de voorbereidingsprocedure hun zienswijze naar voren hadden gebracht. Verwacht wordt dat deze verruiming vooral gebruikt zal worden als vertragingsmechanisme voor grootschalige bouwprojecten. Wellicht wenselijk voor milieuorganisaties, maar de bouwsector zal hier niet bepaald blij mee zijn.
Hoe zat het ook al weer?
Volgens het Nederlandse bestuurs- en omgevingsrecht dienen voor omgevingsvergunningen de uniforme openbare voorbereidingsprocedure te worden gevolgd. Dit houdt in dat gedurende een periode van zes weken de voorgenomen plannen voor eenieder open liggen ter inzage.Tijdens deze periode kunnen belanghebbenden hun zienswijze over deze plannen naar voren brengen. Wanneer dergelijke besluiten alsnog worden genomen, kan men hierover in beroep gaan bij de bestuursrechter. Als voorwaarde geldt dus wel dat belanghebbenden tijdens deze periode oplettend zijn geweest. Zo niet, dan missen zij de boot. Voorheen gold bovenstaande procedure voor alle grootschalige bouwprojecten in Nederland, daar is nu een einde aan gekomen.
Verruiming door varkens
Eerder dit jaar is Nederland namelijk op de vingers getikt door het Hof van Justitie van de Europese Unie. In het zogenoemde ‘Varkens in Nood-arrest’ oordeelde het Hof dat de Nederlandse beroepsprocedure in strijd is met het Verdrag van Aarhus. In deze zaak vorderden onder andere drie dierenrechtenorganisaties, waaronder stichting Varkens in Nood, vernietiging van een omgevingsvergunning voor de bouw van een varkensstal. De Rechtbank Limburg achtte deze organisaties niet-ontvankelijk aangezien zij geen zienswijze naar voren hadden gebracht tijdens de voorbereidingsprocedure. De rechter vroeg zich echter af of deze bestuursrechtelijke voorwaarde niet in strijd is met bepalingen uit het Verdrag van Aarhus en stelde hier prejudiciële vragen over aan het Hof.
De deur geopend
Het Verdrag van Aarhus bepaalt dat non-gouvernementele organisaties (NGO’s) over besluiten omtrent milieuaangelegenheden een ruime toegang tot de rechter moeten hebben. De ontvankelijkheid van beroepen afhankelijk stellen van deelname aan de voorbereidingsprocedure, is volgens het Hof dus strijdig. In een recent verschenen arrest gaat de Raad van State nog een stapje verder en legt zij het oordeel uit het Varkens in Nood-arrest ruim uit. De Raad van State heeft namelijk bepaald dat dit oordeel geldt voor alle projecten die een uniforme openbare voorbereidingsprocedure vereisen. Het Hof sprak eerst enkel over besluiten omtrent milieuaangelegenheden, nu wordt de deur tot beroep voor alle deze projecten geopend. Bovendien geldt het oordeel niet alleen voor NGO’s, maar ook voor particuliere belanghebbenden.
Het betreffende wetsartikel is niet het enige waar hierdoor verandering in wordt gebracht. Beroepsvereniging Bouwend Nederland is namelijk niet bepaald blij met deze verruiming. Zij vrezen dat deze ontwikkeling voor veel vertraging zal zorgen en de verruimde beroepsmogelijkheid tactisch zal worden ingezet. Daarnaast zorgt verplichte deelname in de voorbereidingsprocedure ervoor dat projectontwikkelaars in een vroeg stadium op de hoogte zijn van eventuele bezwaren. Door deze verruiming kunnen projectontwikkelaars pas in de beroepsfase verrast worden door bepaalde bezwaren en argumenten.
Rechtsbescherming vs. snelheid
Hoewel deze ontwikkelingen in het kader van het milieu en rechtsbescherming positief zijn, zullen er ook nadelen aan kleven. De extra procedures alleen al zullen veel tijd in beslag nemen. Daarnaast ligt er na de voorbereidingsprocedure een definitief plan klaar voor een project. Nu zullen projectontwikkelaars vaker terug naar de tekentafel moeten indien bezwaren worden gehonoreerd. Bovendien heeft de bouwsector al veel te verduren gehad met alle stikstofproblematiek en het bijkomstige uitstel. Het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat gaat zich over de kwestie buigen en zal samen met andere ministeries bepalen hoe gevolg moet worden gegeven aan deze arresten. Eén ding is zeker: de geplande bouw van honderdduizenden extra woningen zal door deze ontwikkeling niet bepaald in sneltreinvaart verlopen.
