In maart 2020 sloten winkels en bedrijven hun deuren en ging werkend Nederland thuis aan de slag. Bijna een jaar later worden we nog altijd geteisterd door de corona pandemie en lijkt een groot deel van de bevolking coronamoe te zijn. Velen zien thuis de muren op zich afkomen en missen de dagelijkse achterklap bij de koffieautomaat. Het dringende advies om thuis te werken wordt door werkgevers en werknemers mede hierdoor minder nauw genomen. Hoewel er ook een groep is dat aangeeft graag thuis te willen werken, maar hun baas dit niet altijd toelaat. Er bestaat in Nederland namelijk nog geen recht op thuiswerken. D66 en GroenLinks zien daar graag verandering in en willen door middel van een spoedvoorstel het recht op thuiswerken wettelijk verankeren.
Kinderen thuis, ouders thuis?
In december 2020 werden ouders massaal opgeschrikt door de afkondiging van één van de zwaarst ondervonden coronamaatregelen: het sluiten van de basis- en middelbare scholen. Naast het feit dat dit de verspreiding van het coronavirus onder scholieren moest beperken, werd deze maatregel ook ingezet met een ander doel. Minister de Jonge van Volksgezondheid, Welzijn en Sport hoopte met deze maatregel ervoor te zorgen dat ouders noodgedwongen thuis zouden blijven en niet langer naar kantoor zouden gaan. Vaak willen werknemers wel thuiswerken, maar wordt dit verboden door hun werkgever. Het lijkt erop dat de overheid door het sluiten van de scholen als neveneffect wil creëren dat ouders wel thuis moeten werken. Is deze maatregel wel de juiste om dit effect te bereiken?
Right to ask, duty to consider
Het is op dit moment niet juridisch afdwingbaar om thuis te mogen werken. Werknemers kunnen enkel een verzoek indienen om thuis te werken en werkgevers mogen dit verzoek op hun beurt afwijzen. Werkgevers hebben namelijk een gezagsbevoegdheid wat betreft de inrichting van hun onderneming en het werk dat er wordt uitgevoerd. Zo heeft de kantonrechter in Nijmegen afgelopen lente een eigenaar van een keukenbedrijf in het gelijk gesteld. Hij droeg zijn personeel op om weer naar de werkplek te komen en de bedrijfsvoering weer in gang te zetten. Zijn werkneemster vond dit echter onverantwoord. Naast het bovenstaande verduidelijkte de rechter dat een werknemer uit het zeer algemeen geformuleerde overheidsadvies geen absoluut recht op thuiswerken kan putten.
Bal bij de werknemer
D66 en Groenlinks willen graag verwezenlijken dat werknemers wel het recht krijgen om thuis te werken. Met de Wet ‘werken waar je wilt’ beogen deze partijen de positie van werknemers te versterken. Eind januari kwamen zij met een spoedvoorstel voor deze wet en het Kameroverleg stond voor februari gepland. De wet geeft werknemers het recht om, indien mogelijk, thuis te werken. Alleen bij zwaarwegend bedrijfsbelang kan personeel dit recht worden ontzegd. De partijen zijn van mening dat in ieder geval bij kantoorbanen dit argument niet opgaat. In het geval van bijvoorbeeld een keukenbedrijf is er echter wel logischerwijs een bedrijfsbelang bij fysieke aanwezigheid. Maar bij sommige bedrijfstakken zal het lastiger te bepalen zijn of er sprake is van een zwaarwegend bedrijfsbelang. De Raad van State is momenteel om advies gevraagd dus wellicht dat zij hier een helpende hand in kunnen bieden.
‘s Avonds thuis, overdag op kantoor
Of de spoedwet er gaat komen en het gedrag van werknemers ook daadwerkelijk zal verbeteren, valt nog te bezien. De pandemie vergt veel bereidheid van mensen om adviezen en regels na te leven. Het feit dat er nu een avondklok van kracht is, werkt voor velen niet bevorderlijk voor de wil om overdag ook nog eens thuis te zitten. Wel geeft het werknemers in ieder geval een middel om op te komen tegen onredelijke werkgevers, indien zij degene zijn die het thuiswerken in de weg staan. Men kan zich daarentegen afvragen of het recht op thuiswerken in een toekomst zonder deze pandemie niet voor andere problemen zorgt, zoals het tegengaan van efficiëntie op de werkvloer. Voor het overgrote deel van werkend Nederland zal dit waarschijnlijk niet aan de orde zijn. Zij duiken het liefst zo snel mogelijk weer in het warme kantoorbad en de dagelijkse stroming files.
