Eigendom, bezit en overdracht. Deze woorden laten het hart van de privatisten onder ons sneller kloppen. Elke rechtenstudent raakt in het eerste studiejaar bekend met deze begrippen die de basis van de juridische kennis vormen. Onlangs bleek dat het voor sommigen goed zou zijn een spoedcursus privaatrecht te volgen. Vakantieveilingen.nl verkocht namelijk certificaten voor stukjes maan. Het zal niet verbazen dat dit onmogelijk is. Nu rijst vooral de vraag: hoe gaan wij als mensen om met hetgeen wat niet van iemand is, maar toch van iedereen? En daarnaast: hoe zit het ook alweer precies met eigendom en overdracht?
Naar de maan lopen?
Het begrip ‘eigendom’ vinden wij terug in artikel 5:1 BW. Dit is ‘het meest omvattende recht dat een persoon op een zaak kan hebben’. De definitie van zaken volgt uit artikel 3:2 BW: alle ‘voor de menselijke beheersing vatbare stoffelijke objecten’. De maan is een stoffelijk object, maar is het ook voor de menselijke beheersing vatbaar? Bij de ontwikkeling van het huidige Burgerlijk Wetboek heeft de wetgever expliciet gezegd dat stoffelijke voorwerpen die de mens niet kan beheersen, niet onder het begrip zaken vallen. Hierbij staan in de parlementaire geschiedenis de voorbeelden van de zee en het luchtruim. De maan valt precies in dit rijtje. Het is dus duidelijk dat de maan niet tot het bezit van iemand kan horen. Hierdoor is overdracht van een stukje maan ook niet mogelijk. Voor overdracht is immers beschikkingsbevoegdheid een vereiste op grond van artikel 3:84 BW. Deze beschikkingsbevoegdheid vloeit voort uit het eigendom. Is hiermee de kous af of is er toch een mogelijkheid om geld te verdienen met de witte bol?
Maancertificaat
Op de verwijderde advertentie die terug te vinden is in het webarchief staat een disclaimer: ‘Let op, je krijgt een certificaat en geen tastbaar stukje maan.’ De juristen achter Vakantieveilingen.nl hebben zich dus vast de beschikkingsonbevoegdheid gerealiseerd en zijn het met een oplossing gekomen. Daarnaast fungeert Vakantieveilingen.nl als tussenpersoon, zij verkopen namelijk een vouchercode die men kan inwisselen voor een ‘certificaat’ bij Moonland Online. Het certificaat wordt niet uitgegeven op naam zoals beloofd. Het is inmiddels duidelijk geworden dat het Nederlandse recht geen mogelijkheid geeft een stukje maan te verkopen. Daarnaast biedt het internationale recht ook geen soelaas, zelfs niet voor een certificaat. In het internationale ruimteverdrag van 1967 staat immers dat de ruimte in zijn totaliteit niet vatbaar is voor toe-eigening. De weg staat daarom open om Vakantieveilingen.nl en Moonland Online aan te klagen voor fraude. Ze verkopen immers iets waar ze geen recht op hebben, aldus hoogleraar ruimterecht Tanja Masson-Zwaan van Universiteit Leiden.
Zo’n slecht idee nog niet?
Het blijkt dat het certificaat voor de maan meer een gimmick is dan dat het een functie dient in het rechtsverkeer. Betekent dit dat het pertinent een slecht idee is? Vakantieveilingen.nl noemt zelf dat het meer bedoeld is als een ‘conversation starter’. Voor het starten van een gesprek over de maan valt iets te zeggen. De invloed van de mens op de planeet wordt steeds groter en reikt al tot ver daarbuiten met satellieten en ruimtevaart. Het is daarom goed ons af te vragen wat onze verantwoordelijkheid is. Zo worden er oplossingen gezocht om de natuur te beschermen door haar rechtspersoonlijkheid te geven. Een certificaat van een stukje maan kan op deze manier ingezet worden om de discussie op gang te brengen. Wie gaat haar beschermen tegen invloeden van de mens? Een afwijking in haar baan kan immers vloedgolven en overstromingen veroorzaken. Wie is er verantwoordelijk voor al het ruimteafval en de ruim achtduizend satellieten rond de aarde? Met een certificaat van een stuk maan zijn deze gesprekken op feesten en partijen gegarandeerd. Of gebruik kosteloos dit artikel als starter. Maar onthoud altijd de beginselen van het privaatrecht als je in de toekomst een stuk maan aangeboden krijgt.
