Als anti-fraude en anti-corruptie expert heeft Peter van Leusden sinds de jaren ’90 bij de Fiscale Inlichtingen en Opsporingsdienst (FIOD) aan een ruim scala van onderzoeken meegewerkt en leidinggegeven. Frauduleuze transacties en corrupte activiteiten van grote internationale spelers werden aan het licht gebracht. Na het witwasonderzoek naar de ING, heeft Van Leusden de FIOD verlaten. Tegenwoordig maakt hij zijn kennis en integriteit te gelde bij Partner in Compliance: een private partij die zich inzet voor een gezonder financieel en compliant klimaat. Samen met Van Leusden blikken wij terug op veertig jaar FIOD en wijst hij ons op de pijnpunten van fraude en corruptie.
Een vliegende start
Na een jaar verplicht in militaire dienst te hebben gezeten, begon Van Leusden zijn carrière bij de Belastingdienst. Hij begon als inkomstenbelasting controleur, maar klom binnen de organisatie al snel op. Hij startte met de studie Fiscaal Recht, om vervolgens bij de afdeling Grote Ondernemingen Amsterdam te beginnen. Daar deed hij de loonbelastingcontroles en was hij klantcoördinator bij de ‘top-bedrijven’, waarvoor hij namens de belastingdienst een dag per week op locatie werkte. “Het voelde best raar eigenlijk. Dat je zo intern in zo’n bedrijf terechtkomt, terwijl je voor de Belastingdienst werkt.”
Het verschil maken
Van Leusden besefte dat deze manier van werken niks voor hem was. Hij is van mening dat zo’n hechte band met de bedrijven afdoet aan de mogelijkheid om je werk nog goed en integer te doen. “Je wordt toch geacht een van de jongens te zijn.” Van Leusden miste bij de Belastingdienst een zekere daadkracht als het mis was bij een bedrijf. “Je kan als Belastingdienst vragen stellen, maar als ze geen antwoord gaven of de kast ging niet open… Je kan hem niet zelf openmaken.” Hij wilde juist dat verschil maken en besloot over te stappen naar de FIOD.
“Dit is voor mij nog steeds een van de mooiste zaken die ik ooit gedaan heb.”
Van Leusdens eerste grote zaak, was de American Energy zaak: een enorme internationale fraude, waarbij de daders een soort schijnwereld hadden gecreëerd. “Dit is voor mij nog steeds een van de mooiste zaken die ik ooit gedaan heb”, vertelt hij. De daders zijn uiteindelijk veroordeeld voor het vormen van een criminele organisatie. “Dat artikel was eigenlijk voorbestemd voor motorbendes en drugscriminaliteit. Wij hebben hen daaronder gebracht.” Voor Van Leusden en de FIOD was dit het startschot voor het aanpakken van de witteboordencriminaliteit.
Tone at the Top
De onderzoeken werden groter en omvangrijker. De FIOD ging gespecialiseerde teams bouwen, waaronder een corruptie-team. Ballast Nedam was de eerste internationale corruptiezaak die zo is aangepakt, onder leiding van Van Leusden. Hij was onder de indruk van de omvang en complexiteit van dit soort zaken, vertelt hij. “Je vliegt de hele wereld over om die geldstromen maar te volgen.” Na Ballast Nedam was het hek van de dam. Vele internationale corruptieonderzoeken volgden. Van Leusden vertelt dat een gezond financieel klimaat begint in de boardroom. Zo was de nieuwe directie van Ballast Nedam zich rotgeschrokken toen ze de omvang van het probleem zagen. Zij gooiden het roer om en voerden een zerotolerancebeleid in. “Je ziet dat er dan een wind door zo’n bedrijf gaat waaien en dat dat de cultuur langzamerhand gaat veranderen.”
“Als de poortwachters bij de financiële instellingen het zo makkelijk maken om geldstromen te verhullen of vermogen te transporteren, dan word je een soort van belastingparadijs.”
Vervolgens is Van Leusden in de bankzaken gerold. Hij kwam erachter dat de Nederlandse banken totaal geen zicht hadden op hun klanten en de transacties die zij deden. “Die kennis is de basis voor een veilig financieel stelsel”, zegt hij. “Als de poortwachters bij de financiële instellingen het zo makkelijk maken om geldstromen te verhullen of vermogen te transporteren, dan word je een soort van belastingparadijs.” Van Leusden was betrokken bij het onderzoek naar de ING, wat uitgebreid in alle kranten werd besproken. Het onderzoek naar de ABN Amro en anderen volgden, die eigenlijk allemaal dezelfde fouten maakten.
Een collectief probleem vraagt om een collectieve oplossing
Na veertig jaar bij de Belastingdienst te hebben gezeten, besloot Van Leusden dat het tijd was voor verandering. Hij raakte in gesprek met de oprichter van Partner in Compliance. Van Leusden was enthousiast over het idee om met een team van jonge, intelligente mensen projectmatig te kijken naar hoe zij zich gezamenlijk konden inzetten voor een meer integer en compliant Nederland. “Voor mij was het erg belangrijk dat ik aan de goede kant van de streep werkte. Ik wilde niet voor de boeven werken, zeg maar.”
Van Leusden richt zich minder op het opsporen activiteiten en meer op het voorkomen van frauduleuze activiteiten en op het verbeteren van het financiële klimaat. Om dat te bereiken, is het volgens Van Leusden van essentieel belang om samen te werken. “We hebben allemaal een rol in dit proces: het bestuur, de Raad van Commissarissen, de accountant, de politie, de FIOD, noem maar op.”
“De bestuurders moeten beseffen dat zij een sleutel in handen hebben die de wereld daadwerkelijk beter kan maken.”
Maar het begint in de boardroom, aldus Van Leusden. “De bestuurders moeten beseffen dat zij een sleutel in handen hebben die de wereld daadwerkelijk beter kan maken.” Aan de andere kant zegt hij dat we het wel moeten relativeren, het gaat immers altijd ‘slechts’ om geld. Van Leusden blijft zich de komende jaren, samen met zijn team, inzetten. Hij vertelt dat het levensonderhoud in Nigeria 15% duurder is door corruptie. “Als wij als Nederlandse bedrijven daaraan meedoen, wat we doen, dan vind ik dat we daar iets aan moeten veranderen. Dat is mijn doel.”
