Sinds jaar en dag is er ophef rondom de uitstoot van staalbedrijf Tata Steel IJmuiden en het op hetzelfde terrein werkzame Harsco Metals. Na granietregens, zwarte sneeuw en speeltuinen bedekt met schadelijke stofdeeltjes waren omwonenden het zat. Dat het gebied rondom de IJmond sterk vervuild wordt, is afgelopen september nogmaals bevestigd door een rapport van het RIVM. Inmiddels zijn aangiftes van ruim achthonderd omwonenden door het Openbaar Ministerie behandeld. Naar aanleiding hiervan heeft het OM bevestigd dat het een strafrechtelijk onderzoek gaat instellen. Niet alleen naar de rechtspersoon Tata Steel wordt gekeken, maar ook naar leidinggevenden. Kunnen bestuurders persoonlijk aansprakelijk worden gesteld voor de milieuvervuiling van het bedrijf waarvan zij de touwtjes in handen hebben?
Honest mistake of gesjoemel?
Veel industriële concerns, waaronder Tata Steel, zijn in Nederland bevoegd om zelf bij te houden wat en hoeveel zij uitstoten. De milieujaarverslagen van Tata Steel zijn door het RIVM vergeleken met wat er daadwerkelijk werd aangetroffen in de omringende gebieden. Uit het hierboven genoemde rapport blijkt dat de daadwerkelijke situatie een stuk zorgwekkender is dan gedacht. Op 29 locaties in de regio IJmond werd onderzoek verricht. Het blijkt dat er van sommige schadelijke stoffen een hoeveelheid van zo’n 20 tot 100 keer meer is aangetroffen dan in andere gebieden. Dat bedrijven als Tata Steel vervuilende stoffen uitstoten, is geen nieuws. Dat ze zich niet aan de voorgeschreven maximale uitstoot houden wel. Het OM gaat daarom onderzoeken of Tata Steel, Harsco Metals en diens leidinggevenden in strijd met art. 173a van het Wetboek van Strafrecht hebben gehandeld. Dat onderzoek ziet op het opzettelijke en wederrechtelijke karakter van de vervuiling van de leefomgeving.
Achter de kantoormuren schuilen
Bij milieudelicten zijn het vaak enkel de bedrijven die ervoor opdraaien en ‘ermee wegkomen’ met een geldboete. Het zijn immers rechtspersonen die niet achter tralies kunnen belanden. Mensen met zeggenschap over milieubelastende activiteiten binnen deze rechtspersoon kunnen eventueel wel persoonlijk vervolgd worden voor milieudelicten. Deze zeggenschap impliceert namelijk dat iemand in een dergelijke functie ook verantwoordelijk is voor het naleven van bijvoorbeeld uitstootregels. Een CFO is immers ook verantwoordelijk voor de financiën en zal bij frauduleuze praktijken tevens op het matje worden geroepen. Het OM heeft in onderhavige kwestie aangegeven dat het bij diens onderzoek mede gaat kijken naar de rol van leidinggevenden bij de overtredingen van Tata Steel. Indien blijkt dat de leiding van Tata Steel willens en wetens werkzaamheden heeft getolereerd die tot te veel uitstoot leidde en dit een gevaar voor de openbare gezondheid heeft kunnen zijn, zouden zij maar liefst tot 12 jaar celstraf kunnen krijgen.
Een koude douche voor Tata Steel?
Afgelopen oktober werden een CEO, CFO en twee hooggeplaatste werknemers van een Nederlands biodiesel bedrijf vervolgd voor het sjoemelen met duurzaamheid documenten. Het OM heeft voor deze wanpraktijken tot drie jaar onvoorwaardelijke celstraf geëist. Bovendien zullen jullie je vast het dieselschandaal bij Volkswagen herinneren. As we speak is in Duitsland het proces aan de gang en hangt de voormalig bestuurders een celstraf van 10 jaar boven het hoofd. Of leidinggevenden van Tata Steel daadwerkelijk aansprakelijk worden gesteld en vervolgd, is echter nog maar de vraag. Persoonlijke aansprakelijkheid bij bedrijfsmatige milieuovertredingen is afhankelijk van de omstandigheden van het geval en wat zich feitelijk heeft afgespeeld. Van belang zal zijn wat de leidinggevenden wisten of behoorde te weten en hoe zij hebben gehandeld. Indien leidinggevenden hun zorgplicht juist hebben vervuld, zal de kans al snel klein zijn dat zij daadwerkelijk in de cel belanden. Wel lijkt deze beslissing van het OM een duidelijk signaal af te geven naar vervuilende bedrijven en diens bestuurders. Het moet maar eens afgelopen zijn met het sjoemelen met cijfers en het opzoeken van milieugrenzen. Het gegeven dat leidinggevenden zich niet langer zullen kunnen verschuilen achter een rechtspersoon en zelf ook onderwerp van een strafrechtelijk onderzoek kunnen zijn, zal hier hopelijk een extra stimulans voor zijn. We kunnen immers met zijn allen koud douchen wat we willen, maar met vervuilers van deze proportie blijft de strijd tegen klimaatverandering een lang en moeizaam gevecht.
