Otto Marres studeerde rechtsgeleerdheid in Amsterdam. Tijdens zijn studie kwam hij erachter dat fiscaal recht hem meer aansprak dan Nederlands recht. Nu is hij werkzaam bij de Universiteit van Amsterdam, KPMG Meijburg en is hij plaatsvervangend rechter. Vaak lezen we terug in de kranten dat Nederland een belastingparadijs is. De fiscale eisen van de Europese Unie, Europese Commissie en de OESO worden opgeschroefd om het fenomeen ‘belastingparadijs’ tegen te gaan. Antimisbruikbepalingen worden voorgesteld om de brievenbusmaatschappijen tegen te gaan. Maar wat betekent het nu als een land een belastingparadijs is en in hoeverre is Nederland werkelijk een belastingparadijs?
Allereerst, hoe combineert u uw werkzaamheden naast elkaar?
“Ja, dat is inderdaad soms lastig. Maar dat zal iedereen zeggen die een aanstelling heeft bij de Universiteit van Amsterdam en daarnaast nog in de praktijk werkt. Maar het heeft natuurlijk wel zijn voordelen. Voor studenten is het natuurlijk interessant en leuk om een voorbeeld uit de praktijk te horen, zo hebben ze meer het idee dat het niet puur academisch is wat ze horen, maar dat het ook relevant is voor de praktijk. En het recht heeft natuurlijk vooral een functie ten behoeve van de samenleving, want het recht is een maatschappelijk vak. Maar ik kan ook meer bijdragen op kantoor, dus het heeft zeker een positieve wisselwerking.”
Wat vindt u van de oordelen dat Nederland een belastingparadijs is?
“Belastingparadijs heeft voor veel mensen een verschillende inhoud of betekenis. Vaak denken mensen aan jurisdicties die niet transparant zijn en waarbij geen informatie wordt uitgewisseld. Wat dat betreft, is Nederland in die zin zeker geen belastingparadijs. Ook gebruiken mensen de term belastingparadijs bij landen waar weinig belasting wordt geheven. In die zin is Nederland ook geen belastingparadijs, want er zijn wel degelijk hoge belastingen in Nederland, ook voor internationale ondernemingen. Maar de reden dat mensen zeggen dat Nederland een belastingparadijs is, is omdat Nederland gebruikt wordt voor belastingontwijkende structuren. Nederland is meer faciliterend en ondersteunend voor die structuren, in plaats van dat het land zelf een belastingparadijs is. Zo is het wel voordelig om geldstromen door Nederland te laten leiden, denk aan dividenden, royalty’s en interest. Nederland heeft namelijk een deelnemingsvrijstelling, waardoor dividend uit het buitenland onbelast is. Per saldo wordt over rente en royalty’s ook weinig belasting geheven. Dan is de vraag: waarom wordt het nou langs Nederland geleid? De belangrijkste oorzaak voor ondernemingen of landen is het vermijden van buitenlandse bronheffingen. Als een onderneming in het ene land rente, royalty’s of dividend aan een inwoner in een ander land betaalt, wil het bronland vaak belasting heffen. Dit kan, tenzij er een belastingverdrag is gesloten met het andere land dat dit beperkt. Van dit soort verdragen heeft Nederland er heel veel. Het is dus een combinatie van belastingverdragen, de afwezigheid van Nederlandse bronheffing op rente en royalty’s, de deelnemingsvrijstelling en andere punten die Nederland tot een aantrekkelijke jurisdictie maken om geldstromen en investeringen door te leiden.”
Is het oneerlijk tegenover andere landen dat Nederland bepaalde vrijstellingen heeft, zodat veel geldstromen door Nederland lopen?
“De discussie is dat Nederland gebruikt wordt als doorstroomland, waardoor andere landen minder bronheffing kunnen heffen, vanwege het verdrag met Nederland.
Allereerst moet er wel een onderscheid worden gemaakt tussen ontwikkelingslanden en ontwikkelde landen. Voor ontwikkelde landen is het hun eigen verantwoordelijkheid. Ik ga ervan uit dat zij zelfstandig genoeg zijn om hun belangen in het oog te houden bij het sluiten van verdragen. Ontwikkelingslanden willen ook gunstige belastingverdragen afsluiten, zodat het voordelig is voor andere landen om in hun land te investeren. De regering heeft aangegeven dat ze aan ontwikkelingslanden de mogelijkheid bieden om belastingverdragen te heronderhandelen met het oog op een antimisbruikregeling. Daardoor ligt de bal bij de ontwikkelingslanden.”
Zou je kunnen zeggen, gezien de geldstromen die door Nederland gaan, dat Nederland profiteert van zijn fiscale beleid?
“Nederland profiteert absoluut van dit beleid. De vraag is alleen hoe lang dat nog gaat duren. Er komen waarschijnlijk steeds meer nieuwe verdragsbepalingen en regelgeving, onder andere van de Europese Unie die maatregelen wil treffen tegen de zogenaamde brievenbusmaatschappijen. Het is spannend wat er gaat gebeuren.
Er is veel rumoer in parlementen, media en NGO’s. Er gaan vooral veel veranderingen komen door de Europese Unie en de OESO. OESO staat voor ‘Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling’, dit is een samenwerkingsverband van 34 landen. De landen proberen internationaal beleid op elkaar af te stem- men, echter kunnen ze geen verbindende regels opstellen. Ook wil de Europese Commissie optreden, onder andere tegen mismatches in Europees verband. Daarnaast hebben ze een misbruikbepaling voorgesteld. In die context wordt dus al wat gedaan aan fiscaal gedreven structuren. Maar wat de OESO van plan is, is belangrijker. De organisatie heeft een actieplan opgesteld tegen belastingontwijking en misbruik van belastingverdragen.”
Gaat dit actieplan op korte termijn in werking – met andere woorden: gaat Nederland binnenkort iets merken van dit actieplan?
“Vanaf september 2014 worden de eerste voorstellen verwacht. Wanneer Nederland iets gaat merken, kan ik niet zeggen. Maar het is wel zeker dat er de komende jaren veranderingen optreden. Het is niet alleen maar een kwestie van de OESO, maar ook de landen zelf willen dat er zo min mogelijk winst naar het buitenland vloeit. Daartegen nemen ze defensieve maatregelen, maar ze willen ook zelf gunstige belastingsysteem hebben. Het gaat natuurlijk ook om de concurrentiepositie van de lidstaten, enerzijds willen ze een gunstig regime hebben maar anderzijds willen ze een activiteit die plaatsvindt in hun land adequaat belasten.”
Maken multinationals misbruik van bepaalde fiscale regelgeving in een land?
“Het is op zich logisch dat een multinational gebruik maakt van de fiscale regelgeving van een bepaald land. Elk land heeft zijn eigen vennootschapsbelastingregeling, en juist als je internationaal actief bent, dan heb je meer mogelijkheden tussen verschillende tarieven; je kunt tot op zekere hoogte dus kiezen waar je je winst laat neerslaan. Natuurlijk wil je dat als onderneming zo voordelig mogelijk.”
Zou het ooit komen tot een unie waarin landen gelijk zijn, zodat er geen sprake meer is van belastingparadijzen?
“Multinationals die internationaal actief zijn zullen altijd voor de landen met de laagste tarieven kiezen. Je kan altijd proberen om winst toe te rekenen aan landen waarbij het tarief vrij laag is. Die mogelijkheden zullen wel afnemen, maar in de kern blijft het probleem hetzelfde.”
Kan Nederland iets tegen de maatregelen van bijvoorbeeld de OESO doen?
“Jazeker, de OESO kan zelf niks invoeren, ze komen met voorstellen en aanbevelingen. Nederland kan ervoor kiezen om niet akkoord te gaan met die inhoud van die verdragen. Het zal geen praktische keuze zijn, want je wordt geconfronteerd met onderhandelingspartners die wel aansluiting zoeken bij de voorgestelde maatregelen.”
Hoe staan bedrijven tegenover de nieuwe ontwikkelingen?
“Je ziet dat er vanaf 2013 een bepaalde kentering heeft plaatsgevonden. Dat er steeds meer en meer multinationals zijn die voorzichtig zijn met agressieve belastingstructuren. Bedrijven zijn namelijk bang dat ze door agressieve belastingstructuren mogelijk reputatieschade oplopen. Maar bedrijven willen vooral dat er duidelijke en werkbare regels zijn. Die zekerheid is belangrijk voor bedrijven.”
Waarom zou u fiscaal recht aanraden aan studenten?
“Ik vind zelf het fiscale recht heel uitdagend. Het is maatschappelijk relevant, het gaat namelijk om grote bedragen. En het belastingrecht gaat om de combinatie van recht en economie; het gaat namelijk om de verdeling van middelen.”
