Luitenant-kolonel Duco Le Clercq is militair jurist bij defensie. Hij vertelt ons over zijn dagelijkse werkzaamheden en over de surrealistische situaties waarin hij belandde tijdens zijn uitzendingen naar de Centraal-Afrikaanse Republiek en het Midden-Oosten. Le Clercq is zelf net een paar dagen terug uit Oeganda waar hij de Oegandese krijgsmacht probeerde te leren over oorlogsrecht en mensenrechten. Wij waren benieuwd naar zijn uitzonderlijke en spannende baan en hoopten enkele staatsgeheimen los te krijgen bij Le Clercq (mission failed).
Le Clercq heeft Internationaal recht gestudeerd in Leiden. Hoewel hij zelf nuchter vertelt dat het niet de studie is met de grootste baangarantie, vindt hij het wel het leukste rechtsgebied. Hij begon zijn carrière bij het Rode Kruis en ging daarna aan de slag bij het ministerie van Defensie als burgerambtenaar en werd tevens reservist.
Toen de luchtmacht met de vraag kwam of Le Clercq zin had om bij hen te komen werken stond hij even met zijn oren te klapperen. ‘’Zij hadden het idee dat ik wel wat kunstjes kon waar ze iets aan hadden.’’ Bij de luchtmacht mocht hij meer aan de knoppen draaien en juist dit vond hij leuk. Bovendien kwam zijn ervaring op het ministeriële en politieke vlak zeker van pas.
‘’Gefeliciteerd, jij gaat over drie weken naar Bangui.’’
Met een administratieve kunstgreep werd hij in het systeem omgezet tot beroepsmilitair en kreeg hij een blauw pak inclusief een rang erbij. En zoals ieder plan altijd anders gaat: na drie maanden op kantoor moest hij op uitzending naar de Centraal-Afrikaanse Republiek. De landmacht had de eerste shift geleverd, de marine de tweede en nu was de luchtmacht aan de beurt. De kolonel keek om zich heen en zei tegen Le Clercq: ‘’Gefeliciteerd, jij gaat over drie weken naar Bangui.’’
Dat is een omslag. Bij het ministerie heeft Le Clercq al veel te maken met de backoffice voor de uitgezonden eenheden maar om zelf met de voeten in de modder (in zijn geval: de rode stof) te staan was nieuw. Nederland leverde in deze EU-missie welgeteld één iemand aan: Le Clercq die zich staande moest houden tussen 700 man van 15 verschillende nationaliteiten. Le Clercq gaat over het mandaat van de missie, geweldsinstructies en de relatie met de lokale overheid.
Ondanks de culturele verschillen op het kamp heerst er een amicale en sociale sfeer. Iedereen binnen de met prikkeldraad afgezette muren en torens uitgerust met machinegeweren bevindt zich in hetzelfde schuitje en dit versterkt de solidariteit. ‘‘Daarbuiten probeert alles en iedereen je dood te maken dus zal je toch met het hele kamp door één deur moeten kunnen.’’ Vanwege de taalbarrières is hij gedwongen de geweldsinstructies op creatieve manier over te brengen met handen en voeten en soms zelf met plaatjes. Wij kunnen ons alleen maar afvragen hoe deze plaatjes eruitzien.
En om het surrealistische beeld compleet te maken vertelt Le Clercq: “Je vraagt je toch wel af hoe het zo ver is gekomen als je met 35 graden in een zwaarbewapend konvooi door de stad rijdt en je op een lokale kerstmarkt stuit waar een vriendelijke Afrikaan slechts gehuld in gouden shorts en een kerstmuts op steeldrums kerstnummers speelt.” Iedere dag wist hij niet wat hem ging overkomen en dat maakte het heel speciaal.
Na een half jaar adempauze terug op kantoor mocht Le Clercq weer op uitzending naar het Midden-Oosten. Tijdens zijn eerste Afrikaanse uitzending was hij bezig de strijdende partijen uit elkaar te houden en stabiliteit en vrede te brengen. Maar in het Midden-Oosten worden bombardementen uitgevoerd op de Islamitische Staat. Zijn kernactiviteit is targeting en bij iedere hut wordt afgevraagd of het een militair doel is. Daarbij wordt gekeken naar proportionaliteit, risico’s op nevenschade en burgerslachtoffers. “Je probeert naar eer en geweten het geweldgebruik in goede banen te leiden, maar er is geen ruimte voor twijfel.”
Dit is het verschil tussen de academische wereld en de praktijk: academici voeren eindeloze discussies over het humanitaire oorlogsrecht, maar als je eenmaal in de praktijk bezig bent moet je het noodzakelijkerwijs simpel houden.
Na zijn tweede uitzending wordt hij bevorderd en wordt hoofd van zijn sectie. Tegenwoordig zien zijn dagelijkse werkzaamheden vooral op internationale afspraken en interne regelgeving binnen Defensie. En hij geeft uitleg van geweldsinstructies aan eenheden die op uitzending gaan, dit keer zonder plaatjes. Over zijn rang en aanzien vertelt Le Clercq nuchter: “Ze kijken wel op als je als overste de basis betreedt, maar ze weten niet of je een squadron, een schip of een bataljon onder je hebt. Of net zoals ik maar twee juristen. En op het ministerie gewoon een flexplek en een potlood.”
Terugkijkend op zijn loopbaan merkt hij op: “Het uniform was zeker een verrassing. Als je met 25 kilo bepakking, een kogelvrij vest en munitie tot je knieën in de bagger staat, omringd door allerlei veel te fitte commando’s dan treed je uit jezelf en vraag je je af: hoe ben ik hier uiteindelijk beland?”
