Menig rechtenstudent droomt van een carrière als advocaat bij een toonaangevend kantoor zoals Pels Rijcken. Wie er komt te werken, treedt soms op onder de vlag van de landsadvocaat. Het is een titel die verbonden is aan een persoon, maar daarmee ook aan iedereen die bij zijn kantoor werkzaam is en voor de Staat optreedt. De landsadvocaat vervult sinds jaar en dag een prominente rol binnen de rechtsstaat. Dat de landsadvocaat een belangrijke titel is, ontgaat dus helemaal niemand. Maar hoe word je landsadvocaat en hoe ga je als hoge boom om met veel wind? Wij gingen in gesprek met Reimer Veldhuis, die sinds 2018 de titel van landsadvocaat draagt.
Kloppend hart van het overheidsfunctioneren
Reimer Veldhuis begon met de studie geschiedenis aan de Universiteit Utrecht. Na drie jaar besloot hij er ook rechten bij te doen. Dit resulteerde in een master Staats- en bestuursrecht. ‘Mijn interesse ging altijd uit naar hoe de samenleving in elkaar zit en hoe de overheid functioneert en omgaat met ondernemingen en burgers.’
‘Bij ons werk hebben we allemaal dat algemeen belang in ons DNA zitten.’
Vanuit deze interesse is hij terechtgekomen bij Pels Rijcken, de vaste juridische adviseur van de overheid en het kantoor dat de overheid bijstaat in juridische procedures. Daarmee zijn de advocaten van het kantoor de vertolker van het algemeen belang in de rechtszaal. ‘Binnen ons kantoor hebben we allemaal dat algemeen belang in ons DNA zitten. Hoe dat algemeen belang in een concreet geval moet worden ingevuld is aan de regering, gecontroleerd door het parlement. Wij bieden daarvoor de juridische kaders.’ Omdat het werk hem zo bevalt, zet hij zich enorm in en wordt hij in 2013 beloond met het partnerschap bij Pels Rijcken. Vanaf 2018 mag hij de titel landsadvocaat dragen. Belangrijk is te noemen dat het niet zo is dat Pels Rijcken per se altijd de landsadvocaat levert, maar wel dat Pels Rijcken sinds 1969 het kantoor is van de landsadvocaat. Ook is het niet zo dat de overheid verplicht is Pels Rijcken in te schakelen. Een veelvoorkomende misvatting. Pels Rijcken houdt zich wel altijd vrij voor de overheid door geen cliënten bij te staan wiens belangen in strijd zijn of kunnen komen met die van de Staat.
Juridische poortwachter
Dat het vertrouwen in de overheid is gedaald, blijkt uit verschillende studies, in de media en bij de recente verkiezingen. Maar wat is de rol van de landsadvocaat hierin? Veldhuis legt uit hoe het werkt als je advocaat van de Staat bent en hoe dit losstaat van de politiek. Als advocaat van de Staat ben je aan de ene kant advocaat, net zoals anderen, maar aan de andere kant vertegenwoordig je vanwege je cliënt het algemeen belang. Dit algemeen belang wordt ingevuld door de democratische gelegitimeerde regering. Dit vertaalt zich in wetten en concrete maatregelen. De rol van Pels Rijcken is niet het bepalen van het algemeen belang an sich, maar adviseren over de juridische kaders en het verdedigen van het door het kabinet uitgezette beleid en genomen maatregelen. Veldhuis verheldert: ‘Wij adviseren over de juridische aspecten van beleid, maar wij adviseren nooit over de wenselijkheid van beleid.
Wat het juiste beleid is, is aan de politiek. Als voorbeeld noemt Veldhuis de kwestie van de repatriëring van de naar Noord-Syrië uitgereisde vrouwen. Pels Rijcken kan adviseren over of, en zo ja welke juridische verplichting op de Staat rust omtrent het terughalen van uitgereisde vrouwen. Vervolgens neemt het kabinet een politieke beslissing en legt daarover verantwoording af aan de Tweede Kamer. De landsadvocaat verdedigt vervolgens het door het kabinet genomen besluit in de rechtszaal. Er bestaat dus een duidelijke grens tussen de juridische advisering en de politieke besluitvorming. ‘We merken dat mensen dat onderscheid steeds moeilijker vinden en daarbij steeds steviger ook aan ons adres hun afkeuring van in hun ogen onwenselijk beleid laten weten. ‘Daarvoor bestaat alle begrip, maar wij gaan natuurlijk niet over de wenselijkheid van het beleid.’
Caleidoscopische kritiek
Ook vanuit de politiek zijn vragen gesteld over de rol van Pels Rijcken als kantoor van de landsadvocaat. Veldhuis wil niet ingaan op standpunten van specifieke partijen, maar onderkent wel dat Pels Rijcken in de politieke aandacht staat. Het toont volgens hem de relevantie van het werk middenin de samenleving. Hij noemt het rapport van de commissie Silvis. Hierin is gekeken naar de wijze waarop de Staat in de toekomst moet worden geadviseerd en bijgestaan in kwesties die onafhankelijke juridische vertegenwoordiging of bijstand vragen. Hieruit komt naar voren dat Pels Rijcken een belangrijke rol vervult en dat op een fatsoenlijke en goede manier doet. Daarnaast meent Veldhuis dat ze steeds beter omgaan met openheid. ‘Ik realiseer me ook dat het nooit genoeg is, maar ik denk dat er geen bedrijf is dat zoveel openheid heeft gegeven over de fraude bij ons kantoo rals wij hebben gedaan.’ Wel stelt hij, in het verlengde van de politieke aandacht: ‘We gaan er graag het gesprek over aan.’
‘We voelen ons daar ook ontzettend verantwoordelijk voor.’
Over de fraudezaak zegt Veldhuis dat het gewoon verschrikkelijk was en dat hij het betreurt dat het bij Pels Rijcken heeft kunnen gebeuren. ‘We voelen ons daar ook ontzettend verantwoordelijk voor. We hebben alles op alles gezet om te zorgen dat zoiets niet opnieuw kan gebeuren.’ Veldhuis is trots op hoe het kantoor zich staande heeft gehouden en zich heeft aangepast na de fraudezaak. Zo noemt hij onder andere dat ze nu als enige advocatenkantoor een externe raad van commissarissen hebben en een gedragscode die door de medewerkers van het kantoor zelf is opgesteld. Bewonderenswaardig vindt Veldhuis dat alle kantoorgenoten, juristen en bedrijfsvoering ondanks alles bij elkaar zijn gebleven.
