Mexico heeft in de Amerikaanse staat Arizona een zaak aangespannen tegen vijf grote Amerikaanse wapenhandelaren. Zij worden beschuldigd van deelname aan de illegale handel in wapens en munitie over de grens tussen de Verenigde Staten (VS) en Mexico. In de klacht wordt beweerd dat de wapenhandelaren wisten of hadden moeten weten dat de wapens die zij verkopen, terecht zouden komen bij kartelleden in Mexico die deze mogelijk onrechtmatig gebruiken. Mexico schat dat jaarlijks 200.000 wapens illegaal de grens over worden gesmokkeld. Daarnaast kent het land een van de hoogste moordcijfers ter wereld: er worden jaarlijks meer dan 40.000 mensen vermoord. Mexico beweert dat ongeveer 70% van die moorden gelinkt kan worden aan Amerikaanse wapenhandelaren en gaat de strijd aan met de beschermde Amerikaanse wapenhandel.
Het heilige wapenbezit
Wapenbezit wordt in de VS gezien als een groot goed. Het wordt zelfs grondwettelijk beschermd. Krachtens het tweede amendement van de Amerikaanse Grondwet is het recht op wapenbezit noodzakelijk voor een goed georganiseerde burgermilitie en mag het niet beperkt worden. Waar de Amerikaanse Grondwet in het algemeen hoog aanzien geniet, wordt deze specifieke bepaling door veel Amerikanen extra vurig verdedigd. En niet zonder reden: ongeveer 40% van de Amerikaanse bevolking woont in een huishouden met vuurwapens. Er zijn eerder pogingen gedaan om het recht op wapenbezit in te perken. President Biden heeft bijvoorbeeld al meerdere keren opgeroepen tot verzet tegen de machtige wapenlobby, maar hier zijn tot dusver nog geen wetswijzigingen uit voortgekomen. Ondanks de voortdurende debatten en politieke inspanningen blijft het tweede amendement een heilig principe voor een groot deel van de Amerikaanse bevolking. Het is daarom uitzonderlijk dat deze zaak door de Amerikaanse rechtbank gegrond is verklaard.
Wapenhandel onder vuur
De vijf wapenhandelaren beroepen zich op de Protection in Lawful Commerce in Arms Act (PLCAA). Deze wet is in 2005 aangenomen door het Amerikaanse Congres. Hierin wordt wapenproducenten en -verkopers immuniteit geboden tegen rechtszaken, waarbij hun producten worden gebruikt bij criminele activiteiten. De PLCAA is bedoeld om te voorkomen dat wapenhandelaren verantwoordelijk worden gehouden voor misdaden die zij niet direct hebben gepleegd. Voorstanders betogen dat dit cruciaal is voor de bescherming van de wapenindustrie tegen onredelijke juridische aanvallen. Volgens tegenstanders van de wet wordt deze misbruikt door wapenhandelaren. Ze beweren dat de PLCAA misbruik in de hand werkt en wapenhandelaren aanmoedigt nalatig te zijn bij de verkoop van vuurwapens. Er geldt één uitzondering op de onschendbaarheid van wapenhandelaren onder deze bepaling. Deze groep wordt gevormd door fabrikanten die willens en wetens een staats- of federale wet hebben overtreden die van toepassing is op de verkoop of marketing van het vuurwapen. Mexico stelt dat dit hier het geval is. Volgens het land doen de wapenhandelaren er alles aan om de illegale markt in Mexico te behouden en ondersteunen. Bovendien zouden ze de wapens opzettelijk aantrekkelijk maken voor deze markt door er snufjes, als verwijderbare serienummers en eenvoudige omzetting naar volautomatisch vuur, aan toe te voegen.
Internationale trekker
Deze zaak heeft licht laten schijnen op de gecompliceerde grensoverschrijdende criminaliteit en de noodzaak van internationale samenwerking bij de bestrijding ervan. Terwijl Mexico worstelt met de gevolgen van illegale wapenhandel, staat de Amerikaanse regering voor een uitdaging. Zij moeten de balans vinden tussen de bescherming van grondrechten en het aanpakken van de negatieve effecten van wapenmisbruik. De groeiende druk vanuit buurlanden zoals Mexico kan mogelijk leiden tot heroverwegingen van bestaande wetten en beleidsmaatregelen. Bovendien speelt deze zaak zich af tegen een achtergrond van spanningen rondom illegale immigratie en grensbeveiliging, hetgeen de politieke en diplomatieke betrekkingen tussen de VS en Mexico verder kan beïnvloeden. De vraag is hoe de Amerikaanse rechtbank deze kwestie zal benaderen en welke precedenten hierdoor worden geschapen. Dit kan de manier waarop internationale claims tegen Amerikaanse wapenhandelaren in de toekomst worden behandeld significant veranderen. Het wordt dus terecht een heuse landmark case genoemd.
