De bedrijven die verantwoordelijk zijn voor de bagageafhandeling op Schiphol hangt een boete boven het hoofd. Dat maakte de Nederlandse Arbeidsinspectie recentelijk bekend. Op 14 maart 2023 had de Arbeidsinspectie de bedrijven opgedragen per direct gebruik te maken van hulpmiddelen, bijvoorbeeld mechanische tilhulpen, bij het afhandelen van bagage. Aangezien hier geen gehoor aan is gegeven, wil de inspectie dwangsommen opleggen. Door onderzoek van de NOS en Nieuwsuur kwam vorig jaar naar buiten dat een deel van de bagagemedewerkers op Schiphol met lichamelijke problemen kampt vanwege het zware werk. Wie is verantwoordelijk voor de arbeidsomstandigheden op de luchthaven en hoe heeft het zo ver kunnen komen?
Turbulentie
Schiphol heeft in de loop der jaren een indrukwekkende groei doorgemaakt. Alleen al in 2019 handelde de luchthaven 71.1 miljoen passagiers en 497.000 vluchten af. Het uitgebreide bestemmingennetwerk maakt het een belangrijke Europese hub. Echter verloopt niet alles vlekkeloos op de luchthaven. Afgelopen zomer was het een gigantische chaos op Schiphol: zalen vol met achtergebleven koffers, rijen met wachtende reizigers en schermen vol geannuleerde vluchten. Door de chaos kwamen ook de bagagemedewerkers in de schijnwerpers. Onder hen brak immers een staking uit. De medewerkers staakten vanwege de barre arbeidsomstandigheden. Voortdurend sjouwen zij met zware koffers. Vooral het in- en uitladen van kleinere vliegtuigen is vermoeiend. Daarom eist de inspectie, sinds 2008, dat er met hulpmiddelen wordt gewerkt. Desondanks gebeurt het tilwerk nog altijd handmatig. Bedrijven missen de vereiste hulpmiddelen en zelfs als ze wel aanwezig zijn, blijven ze ongebruikt.
Race to the bottom
De mensen die dit zware werk doen, zijn niet in dienst van Schiphol zelf. Er zijn op de luchthaven maar liefst zes bagage- en vrachtbedrijven actief. Zij strijden met elkaar om de vracht van bijvoorbeeld Lufthansa, Qatar Airways en Emirates af te handelen. Luchtvaartmaatschappijen veranderen van afhandelaar zodra een ander bedrijf het werk goedkoper of sneller kan doen. Dit beleid kan leiden tot een race to the bottom, aldus de vakbonden. In deze race proberen bedrijven de kosten van arbeid te verlagen door werknemers minder te betalen en bewust te kiezen voor onveilige arbeidsomstandigheden. Dit doen ze om te kunnen concurreren met andere bedrijven die vergelijkbare diensten tegen lagere kosten aanbieden. Hetgeen negatieve gevolgen heeft voor werknemers. Zij worden blootgesteld aan onveilige werkomstandigheden, lange werktijden en lage lonen, wat een negatieve invloed heeft op hun levenskwaliteit en welzijn. Bovendien kunnen bedrijven die wél fatsoenlijke arbeidsomstandigheden bieden in een nadelige concurrentiepositie worden gebracht, waardoor ze gedwongen worden om ook te bezuinigen op arbeidskosten.
Last call aan de inspectie
Onder andere de regulering van arbeidsomstandigheden kan deze race stoppen. In Nederland is er tal van wet- en regelgeving die daarop ziet. Op grond van de Arbeidsomstandighedenwet is de werkgever verplicht een risico-inventarisatie en -evaluatie op te stellen. Daarin worden alle arbeidsrisico’s binnen het bedrijf in kaart gebracht. De werkgever moet vervolgens ook een zogenaamd ‘plan van aanpak’ maken om deze arbeidsrisico’s te beheersen. Het doel van de risico-inventarisatie en -evaluatie is om gezondheidsklachten en ongevallen te voorkomen of in ieder geval te beperken. De Nederlandse Arbeidsinspectie, het aangewezen orgaan om te controleren of er aan wet- en regelgeving omtrent arbeidsomstandigheden wordt voldaan, mag deze documenten opvragen. De inspectie was echter op Schiphol nergens te bekennen. Twaalf jaar lang hebben zij niet gecontroleerd op de fysieke belasting van bagage- en vrachtmedewerkers. Dit terwijl diezelfde Arbeidsinspectie al in 2004 constateerde dat bij het tillen van bagage de gezondheidskundige grenswaardes werden overschreden.
Bagageband naar verandering
Inmiddels is de FNV een collectieve rechtszaak gestart tegen de bagage- en vrachtbedrijven op Schiphol. Doel is om schadevergoeding te krijgen voor de getroffen werknemers en ervoor te zorgen dat er daadwerkelijk iets gaat veranderen op de luchthaven. Verder test Schiphol op dit moment robots die het werk behoren te verlichten. Een concrete oplossing is er echter nog steeds niet. Problematisch is dat Schiphol en de bagageafhandelaars elkaar aanwijzen als de verantwoordelijke, waardoor de arbeidskrachten tussen wal en schip belanden. De kofferproblematiek op Schiphol bevindt zich op een hobbelige bagageband van uitdagingen en het is onzeker wanneer de juiste koffer met de oplossing zal verschijnen.
