Op 10 september 2024 kondigde de Australische premier Anthony Albanese aan dat de regering van plan is een wet te creëren die een minimumleeftijd voor het gebruik van sociale media vaststelt. De regering wil met de nieuwe wetgeving strengere mogelijkheden voor leeftijdsverificatie onderzoeken. Kinderen kunnen momenteel namelijk eenvoudig onjuiste informatie geven over hun leeftijd. Hoe zal dit plan om een minimumleeftijd effectief te handhaven vorm krijgen en bestaat de kans dat er ook in Europa een minimumleeftijd voor sociale media komt?
Van 2D naar 3D
Het opstellen van wetgeving, die sociale media verbiedt voor kinderen onder een bepaalde leeftijd, wordt door velen gezien als een stap naar een betere toekomst. Een groot aantal kinderen raakt onbewust verslaafd aan de eindeloze stroom van entertainment en informatie die sociale media bieden. Dit gaat ten koste van ervaringen die zij opdoen zonder hun telefoon. Volgens Albanese heeft de groei van sociale media derhalve bijgedragen aan het afnemen van de sociale cohesie binnen de samenleving. De premier wil de kinderen aanmoedigen buitenactiviteiten te ondernemen en te leren van authentieke ervaringen met echte personen.
Verharding huidige regelgeving
Om de wet te handhaven, moeten valide methoden worden ontwikkeld die effectieve leeftijdscontrole mogelijk maken. Vrijwel alle grote sociale mediaplatforms, zoals Instagram, YouTube en Snapchat, hanteren al een leeftijdscontrole waarbij ouderlijke toestemming vereist is. Deze controles komen echter niet voort uit de barmhartige bedrijfsethiek van de ondernemingen, maar uit een wettelijke plicht. Veel van deze platformen vinden hun oorsprong in de Verenigde Staten. Daar bepaalt de Children’s Online Privacy Protection Act (COPPA) uit 1998 dat kinderen jonger dan 13 jaar ouderlijke toestemming moeten krijgen bij het gebruik van online platforms. Deze controle is echter eenvoudig te omzeilen door simpelweg een vakje aan te vinken.
Hoewel er (nog) geen concrete plannen zijn voor de vormgeving van dit verificatiesysteem, zijn er in het verleden verscheidene methoden de revue gepasseerd. Zo zouden platformen kunnen vragen om een foto van de identiteitskaart of een betaling van $0,50 via een creditcard bij het aanmaken van een account. Dit roept de vraag op of deze verregaande vormen van controle geen inbreuk maken op de privacyrechten van burgers die sociale media willen gebruiken.
Stand van zaken in Europa
Het plan van de Australische regering kan mogelijk ook in Europa nieuwe initiatieven aanwakkeren. In 2015 werd binnen de Europese Unie al gepoogd strengere maatregelen te introduceren voor kinderen die sociale media gebruiken. Dit voorstel behelsde dat kinderen onder de 16 jaar alleen toegang zouden krijgen tot sociale media met ouderlijke toestemming. Mensenrechtenorganisaties en technologiebedrijven hebben kritiek geuit op dit plan. Zij stellen dat de maatregel een beperking vormt voor de rechten van kinderen op toegang tot informatie in een gedigitaliseerd tijdperk. Dit argument wijst onder meer op een mogelijke schending van artikel 10 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM). Dit artikel waarborgt het recht informatie te ontvangen en te verspreiden zonder inmenging van overheidswege.
In 2018 is met de invoering van de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG) een aangepaste versie van het voorstel tot stand gekomen. Deze versie biedt lidstaten de mogelijkheid zich niet aan de standaardregel te houden (opt-out) of zelf een leeftijdsgrens vast te stellen. Zo hanteert Nederland een afwijkende grens van 13 jaar, waarbij kinderen onder deze leeftijd toestemming van hun ouders moeten krijgen.
Toekomstgeluiden
Een algeheel verbod voor kinderen op sociale media, zoals voorgesteld door de Australische regering, zal in Europa waarschijnlijk niet snel worden ingevoerd. Dit komt voornamelijk doordat een dergelijk wetsvoorstel al snel in strijd zou zijn met fundamentele rechten die in Europa worden beschermd. Wel wordt er gestreefd naar strengere controle van de leeftijdsgrens. Zo stelde voormalig Kamerlid Nico Drost van de ChristenUnie in 2023 kritische vragen aan staatssecretaris van Digitalisering Alexandra van Huffelen over hoe Nederland deze grens handhaaft. Vooralsnog lijkt er echter geen beleidsverandering op komst, waardoor de jonge generatie voorlopig nog ongestoord hun virtuele leven kan voortzetten.
