Jolanda de Boer studeerde van 1986 tot 1992 rechten aan de Universiteit van Amsterdam. Vandaag de dag is ze Senior Officier van Justitie in Amsterdam met de portefeuille mensenhandel.
Wilde u in uw studententijd al Officier van Justitie worden?
Nee, totaal niet. Ik had niet meteen interesse voor het strafrecht. Dit is eigenlijk later pas ontstaan. Ik wilde in eerste instantie graag rechter worden, daarom ben ik de RAIO-opleiding gaan doen. Tijdens deze opleiding ben ik me er pas bewust van geworden dat ik toch Officier kon en wilde worden. Toentertijd werkte je de eerste twee en een half jaar bij de rechtbank. Je werd eerst griffier bij de strafsector, daarna ging je civiel en bestuursrecht doen. Een ander verplicht onderdeel was een stage bij het Openbaar Ministerie. Tijdens deze stage moest ik veel overleggen met de politie en plots allerlei beslissingen nemen. Ik werd meteen in het diepe gegooid. Als ik werd gebeld in de tijd dat ik bij civiel werkte, had ik waarschijnlijk mijn zus aan de lijn. Nu kreeg ik de hele dag telefoontjes van iedereen die bij onderzoeken betrokken was. Het was één groot feest. Dat trok me veel meer aan dan wat ik eerder in de opleiding had meegekregen van het rechterschap.
Hoe ziet uw gemiddelde dag eruit?
Vroeger, toen ik “huis-, tuin- en keukenzaken” deed (die variëren van diefstal tot moord), was ik vooral heel druk met zittingen. Ik had soms twee of drie zittingen per week dus die moest ik allemaal voorbereiden. Ik had ook vaak opvangdienst, waarbij je de hele dag de politie telefonisch te woord moet staan om te bespreken hoe het onderzoek vordert en wat de volgende stappen zijn. Tijdens deze gesprekken bespreek je ook de strategieën. Dit heb ik zes à zeven jaar gedaan. Daarna ben ik fraudezaken gaan doen om me te specialiseren. Op een gegeven moment kwam de portefeuille mensenhandel vrij. Ik had één keer eerder een mensenhandelszaak gedaan en dat vond ik heel leuk. Toen heb ik die portefeuille op me genomen. Mijn dagen zien er in vergelijking met eerst heel anders uit. Nu houd ik me voornamelijk met grote, langlopende zaken bezig.
Wat trekt u aan in de mensenhandelszaken?
Mensenhandel is overal. Enerzijds is er uitbuiting, prostitutie en mensenhandel en anderzijds heb je ook nog andere soorten van uitbuiting. Een voorbeeld hiervan is het dwingen van mensen om te bedelen of bolletjes te slikken, waarbij drugs op die manier naar een ander land gesmokkeld worden. Het is meer dan alleen strafrecht. Er zit een hele wereld achter. Wat ik er zo leuk aan vind is dat mensenhandelszaken langlopende onderzoeken zijn. Het is vaak lastig om er een zaak van te maken, aangezien het slachtoffer niet altijd bereid is om aangifte te doen. Het is dan ook een enorme uitdaging als het wel lukt om er een zaak van te maken. Naast het feit dat mensenhandelszaken langlopende onderzoeken zijn, brengt het ook een bestuurlijk traject met zich mee. Ik heb bijvoorbeeld regelmatig rechtstreeks contact met de burgemeester van Amsterdam.
Heeft u veranderingen gezien in de mensenhandel?
Ik heb enorm veel veranderingen gezien. Ik zie vooral verandering in de aanpak. Wij wisten tien jaar geleden niet zoveel als wij nu over die wereld weten. Er werd eerder alleen geacteerd op aangiftes. Vrouwen die werken in de prostitutie of buitenlandse arbeiders die uitgebuit worden, deden en doen nog steeds niet snel aangifte. Er moet actief gezocht worden naar misstanden. Dit gebeurt nu meer.
Vind u het lastig om de zaken die u behandelt los te laten na een werkdag?
Er zijn weleens mensenhandelszaken die onder je huid gaan zitten. Dit was anders toen ik de “huis-, tuin- en keukenzaken” deed. Tegelijkertijd denk ik dat ik er best goed in slaag om aan het einde van de dag de deur achter me dicht te trekken. Als ik er thuis nog aan werk, neem ik vooral proces gerelateerde dingen door.
Is er een zaak die u het meest is bijgebleven?
Ja, er zijn een aantal zaken die ik nooit meer zal vergeten. In nagenoeg alle mensenhandelszaken wordt het slachtoffer gehoord door de rechter-commissaris. Soms zit je meerdere dagen met een slachtoffer in een ruimte. Het slachtoffer moet dan met de billen bloot. Het gaat daarbij vaak om getraumatiseerde slachtoffers. Zij willen het liefste alles vergeten wat er is gebeurd en juist dan moeten ze alles vertellen. Het doel is natuurlijk om de dader te straffen voor wat die heeft gedaan, zodat de dader niet meer slachtoffers kan maken. Dit kan soms ten koste gaan van het slachtoffer. Het slachtoffer overziet namelijk vaak niet wat het teweeg kan brengen.
Heeft u weleens gehad dat u emotioneel betrokken bent geraakt?
Ik probeer wel de emoties buiten de deur te houden. Dit lukt mij redelijk goed. Ik vind ook dat dit moet. Het is niet de bedoeling dat je met een slachtoffer gaat meehuilen. Dit kan niet tegenover het slachtoffer, want die vertrouwt erop dat ik professioneel bezig ben met de zaak. Dat mag het slachtoffer ook van mij verwachten. Daarnaast gaat het jezelf in de weg zitten als je emotioneel betrokken raakt. Daar krijg je veel last van.
Hoe doet u dat precies om niet emotioneel betrokken te raken?
Ik denk dat je dat hebt of niet. Ik ben daar niet in opgeleid. Wel heb ik eens met de Officieren van Justitie bij elkaar gezeten om het hierover te hebben. Het gaat toch een beetje vanzelf. Ik heb een keer een zaak gehad wat een baby van vijf maanden betrof. De baby was overleden en dit kwam door het shakenbabysyndroom. Mijn jongste kind was toen net zo oud als de overleden baby. Op een gegeven moment werd er ook aan mij gevraagd of ik deze zaak wel moest doen. Ik heb direct geantwoord dat ik dit moest doen. Dit hoort er ook bij, vind ik. Als je daar niet mee kan omgaan, moet je een ander vak kiezen.
Wilt u nog lang mensenhandelszaken blijven doen?
Ik vind het een heel mooi onderwerp om iets in te kunnen betekenen. Ik kan daarom mensenhandelszaken nog niet helemaal loslaten. Wel zou ik het leuk vinden om weer eens een andere portefeuille te krijgen. Zodra ik iets anders vind wat hier wel een beetje bij past of waar een aspect mensenhandel in blijft zitten, dan gun ik deze plek aan iemand anders. Dit is namelijk wel de mooiste plek.
Wilt u nog iets meegeven aan de studenten?
Ja, ik zou graag willen meegeven aan studenten dat oriënteren echt heel belangrijk is. Er zijn zoveel mogelijkheden en het is goed om dit van tevoren te weten. Probeer, kijk en loop mee. Ik ben me er later wel bewust van geworden dat er veel meer is dan ik tijdens mijn studie wist en dat ik me beter had kunnen oriënteren.
Hoe kijkt u terug op uw loopbaan?
Ik ben wel heel trots. Ik ben van poldermeisje hier terecht gekomen, waar ik het heel leuk vind en waar ik ook iets kan betekenen. Tegelijkertijd had ik me veel internationaler willen oriënteren en dat heb ik niet gedaan. Dit vind ik wel jammer. Wie weet, ik moet nog twintig jaar werken en het kan altijd nog.
