Dat het coronavirus al geruime tijd veel van onze samenleving vraagt is een understatement. We spreken van een ‘coronacrisis’ en we wachten gespannen af op een vaccin in de hoop korte metten te kunnen maken met de huidige anderhalvemetersamenleving. Voor doven en slechthorenden is het echter al veel langer crisis. De komst van Irma Sluis tijdens de derde persconferentie was dan ook een grote opluchting, nu ook doven en slechthorenden adequaat geïnformeerd konden worden over het coronavirus. Haar aanwezigheid is het resultaat van inspanningen van belangenorganisaties die al jaren vechten voor het recht van doven en slechthorenden om, net als iedere andere burger, informatie te ontvangen.
Belang gebarentolk bij crisissituaties
De persconferentie waar Irma Sluis ten tonele verscheen, was de eerste keer dat een gebarentolk werd ingezet tijdens een landelijke persconferentie over een crisissituatie. Op het eerste gezicht een positieve ontwikkeling, maar volgens Eva Westerhoff veel te laat. Zij is woordvoerder van Dovenschap, de grootste belangenvereniging voor doven en slechthorenden. Tijdens de eerdere persconferenties was er geen gebarentolk en geen ondertiteling aanwezig.
Het was de reden dat Machiel Ouwekerk uit Brabant tijdens een uitzending van het NOS Journaal begin maart van 2020 in beeld liep met een protestbord met daarop ‘Waar is de gebarentolk voor doven tijdens crisissituaties?’. Westerhoff en Ouwekerk vinden dat doven en slechthorenden hierdoor worden buitengesloten en onvoldoende informatie krijgen, wat tot levensgevaarlijke situaties kan leiden. Het ondertitelen van de persconferenties alleen is niet genoeg. Corrie Tijseling, pedagoog, legde in een uitzending van Op1 uit dat geschreven taal een verwezenlijking is van gesproken taal. Dove mensen kunnen wel lezen, maar de inhoud wordt over het algemeen niet door hen begrepen. Dit komt door het feit dat wanneer je gesproken taal niet goed kunt verstaan, je je schriftelijke vaardigheden ook niet goed kunt ontwikkelen. Een gebarentolk is voor een goed begrip van de informatie dus essentieel.
De wetgever in actie
Het VN-Verdrag inzake de rechten van personen met een handicap trad op 14 juli 2016 in werking. Hierin staat dat deelnemende staten passende maatregelen moeten treffen om personen met een handicap toegang te garanderen, met inbegrip van informatie- en communicatietechnologieën. Er staat verder in dat het recht op vrijheid van meningsuiting uit artikel 10 EVRM ook met zich meebrengt dat personen op voet van gelijkheid met anderen informatie en denkbeelden moeten kunnen vergaren. Lidstaten dienen dit onder meer te doen door het faciliteren van het gebruik van gebarentalen en andere alternatieve vormen van communicatie.
Nederland heeft in het kader van bovengenoemd VN-verdrag zeker niet stilgezeten: in de nationale Wet gelijke behandeling is een discriminatieverbod op grond van handicap of chronische ziekte opgenomen. Ook geldt er sinds 1 januari 2017 een algemene norm voor toegankelijkheid, bijvoorbeeld door middel van bredere paden in de supermarkt en het toegankelijk maken van het stemlokaal, zodat mensen met een lichamelijke beperking zoveel mogelijk zelfstandig hun stem kunnen uitbrengen.
De volgende stap
Specifieke wetgeving op het gebied van gebarentaal ontbreekt nog. Daartoe is het Wetsvoorstel Wet erkenning Nederlandse Gebarentaal tot stand gekomen. Het wetsvoorstel is inmiddels aangenomen door de Tweede Kamer. Hierin staat dat de Nederlandse Gebarentaal erkend wordt, wat verschillende verplichtingen met zich meebrengt. Zo dient de minister een beleid te voeren dat erop gericht is het gebruik van de Nederlandse Gebarentaal bij openbare toespraken in toenemende mate te gebruiken. Ook wordt met de inwerkingtreding van de wet gesproken berichtgeving zoveel mogelijk onverwijld omgezet in de Nederlandse Gebarentaal. Gebarentaligen worden bovendien bevoegd een eed of bevestiging in Nederlands Gebarentaal uit te drukken.
In de praktijk heeft Nederland nog een lange weg te gaan als het gaat om de waarborging van de rechten van personen met een handicap. Niet alleen op het gebied van het faciliteren van adequate informatie en communicatie, maar ook bijvoorbeeld in het kader van de representativiteit van deze groep mensen. Wanneer zag je eigenlijk voor het laatst een mindervalide persoon een publieke rol vervullen, bijvoorbeeld het presenteren van het journaal? Juist. Door inwerkingtreding van het wetsvoorstel vaart politiek Nederland in ieder geval verder – alhoewel wat langzaam – op een juiste koers.
