Op 16 april 2024 heeft de Tweede Kamer ingestemd met een motie van Michiel van Nispen (SP) om geleidelijk een stop te zetten op interlandelijke adopties. Interlandelijke adoptie, waarbij kinderen uit het buitenland door Nederlandse gezinnen worden geadopteerd, is een onderwerp dat al geruime tijd ter discussie staat. De manier waarop deze adopties worden geregeld moet anders volgens critici. De misstanden roepen belangrijke vragen op over de toekomst van interlandelijke adopties en de bescherming van de belangen van kinderen die deel uitmaken van deze procedures.
Douane
Interlandelijke adoptie is een ingewikkeld proces dat tot stand komt door de wens van adoptieouders om een kind een betere toekomst te bieden. Echter, in de praktijk is dit niet zonder kritiek gebleven. Een van de belangrijkste zorgen is het risico op kinderhandel en overige misstanden in het proces van adoptie. Een voorbeeld hiervan is het rapport van de commissie-Joustra uit 2016, ook wel bekend als de Evaluatiecommissie Interlandelijke Adoptie. Hierin werd geconcludeerd dat er in het verleden in Nederland misstanden zijn geweest bij interlandelijke adopties. Denk hierbij aan onvolledige dossiervorming, gebrekkige screening van adoptiebureaus en onvoldoende nazorg voor geadopteerde kinderen en hun adoptieouders. Dit heeft geleid tot toenemende druk op overheden en internationale organisaties om strengere controles en regelgeving in te voeren.
Navigatie
Er is een groeiend besef dat interlandelijke adoptie niet altijd de meest geschikte oplossing is voor kinderen in kwetsbare situaties. Van Nispen is ervan overtuigd dat adoptie uit het buitenland geen duurzame oplossing biedt om kinderen te beschermen. Ook organisaties als Defence for Children, International Child Development Initiatives (ICDI) en CoMensha zijn het hier mee eens. Op grond van artikel 7 lid 1 en artikel 9 van het VN-Kinderrechtenverdrag heeft een kind het recht om verzorgd te worden door de eigen ouders. Kinderen die niet in hun eigen gezin kunnen opgroeien, hebben recht op alternatieve zorg volgens artikel 20 van dit verdrag. Er moet rekening worden gehouden met onder meer de culturele achtergrond van het kind. Hierbij kan worden gedacht aan lokale oplossingen zoals (in)formele pleegzorg, kafalah volgens Islamitisch recht, kleinschalige gezinsgerichte instellingen of ondersteuning binnen de gemeenschap van herkomst. Dit dient waar mogelijk gericht te zijn op hereniging van het kind met zijn of haar familie.
Tussenstop
Onder andere Defence for Children, ICDI en CoMensha pleiten al jaren voor een permanente adoptiestop. Ieder kind dat slachtoffer wordt van misstanden bij interlandelijke adoptie is er één te veel. Inmiddels demissionair minister voor Rechtsbescherming Franc Weerwind, heeft op 11 april 2022 bekendgemaakt dat kinderen uit het buitenland weer geadopteerd mogen worden. Bovengenoemde organisaties hebben middels een brief hun teleurstelling laten blijken. Minister Weerwind wilde een nieuw interlandelijk adoptiestelsel inrichten, voorzien van extra waarborgen en striktere voorwaarden. Ondanks deze nieuwe inrichting blijven de organisaties pleiten voor een adoptiestop. Deze permanente stop is volgens hen nodig om (meer) kinderen beter te beschermen tegen het risico op misstanden en de ontwikkeling van alternatieve vormen van zorg in landen van herkomst te stimuleren. Van Nispen wees ook op de misstanden uit het verleden en benadrukte dat hoewel veel adopties goed zijn verlopen, misstanden in een nieuw stelsel niet kunnen worden uitgesloten.
Final call
Niettemin brengt de aankondiging van de Tweede Kamer veel onzekerheid mee voor adoptiegezinnen die momenteel betrokken zijn bij interlandelijke adoptieprocedures. Velen van hen hebben zich toegewijd aan het bieden van een liefdevol thuis in een ander land. Zij worden nu geconfronteerd met de mogelijkheid dat deze droom niet zal uitkomen. De stop op interlandelijke adopties kan leiden tot veel teleurstelling en verdriet bij deze gezinnen.
Hierbij komt een belangrijke vraag naar boven: hoe kunnen Nederland en andere landen een balans vinden tussen het beschermen van kinderen en het bieden van mogelijkheden voor adoptieouders die daadwerkelijk gemotiveerd zijn. Kan een herziening van het adoptiesysteem leiden tot een meer morele en transparante aanpak die zowel de belangen van kinderen beschermt als adoptiegezinnen ondersteunt? Er moet worden gestreefd naar oplossingen die recht doen aan alle betrokkenen, met name de belangen van de kinderen die centraal staan in dit vraagstuk.
