Annemarie Middelburg heeft één missie: het verbeteren van de levens van meisjes en vrouwen in landen waar hun rechten niet vanzelfsprekend zijn. Vastberaden begon zij na haar promoveren als zelfstandig human rights law consultant. Een unieke combinatie van academische kennis, veldwerk in meer dan 25 Afrikaanse landen en een bijzondere passie voor het vak. Hiermee zorgt Middelburg ervoor dat zij daadwerkelijk het verschil maakt. Ze vertelt ons haar meeslepende verhaal en toont hoe het volgen van je intuïtie je altijd op het juiste pad brengt.
Van Tilburgse academica naar Senegalese meisjes
Het staat buiten kijf dat Middelburg altijd bijzonder ambitieus is geweest. Haar studietijd omvatte een bachelor internationaal en Europees recht en het cum laude afronden van twee masters. Ook liep zij een halfjaar stage aan de Nederlandse ambassade in Tel Aviv en heeft ze projecten voor NGO’s uitgevoerd. Hierdoor werd Middelburg aangeraden door meerdere professoren om te gaan promoveren. Weifelend over het eentonige leven van een promovenda, gaf zij aan het onderzoek haar eigen draai. In eerste instantie werd haar enthousiasme om juridisch onderzoek te combineren met veldwerk in Afrika weggewuifd. Menig professor in de selectiecommissie beklaagde zich destijds dat het niet gebruikelijk was als een jurist empirisch onderzoek zou doen. Er werd duidelijk gemaakt dat er geen budget beschikbaar zou zijn voor veldwerk. Middelburg beweerde daarentegen: “dat ze toch niet vanuit haar kantoor in Tilburg kon onderzoeken hoe vrouwenbesnijdenis in Senegal uitgebannen moest worden?”. Dus haalde ze via een andere weg alsnog verschillende fondsen binnen en vertrok ze acht jaar geleden naar Senegal voor haar promotieonderzoek.
“Niemand wist welke mensenrechten precies van belang waren”
Zij schreef een proefschrift waarin zij ter discussie stelde of het human rights framework ervoor kan zorgen dat vrouwenrechten gewaarborgd worden. Haar unieke manier van onderzoek doen werd een groot succes. Op uitnodiging van de Verenigde Naties vertrok zij naar New York om daar haar eerste UNFPA/Unicef onderzoek te schrijven. Dit vormde het kantelpunt in haar carrière, vertelt Middelburg verheugd. “Dat was mijn eerste vlucht naar New York georganiseerd door de VN, ik vond het helemaal fantastisch.” In samenwerking met een onderzoeker van Fordham University schreef ze over het human rights framework, een destijds nog pril concept. Zij vertelt: “er waren eigenlijk nog niet echt experts die er vanuit dat perspectief naar keken. Niemand wist welke mensenrechten precies van belang waren bij het uitbannen van vrouwenbesnijdenis”.
Met de voeten in de klei
Het veldwerk dat Middelburg in Senegal heeft uitgevoerd, mocht zij uitbreiden naar twaalf andere Afrikaanse landen. Immers, een onderwerp dat zó context specifiek is als vrouwenbesnijdenis, kan alleen behandeld worden door zelf met meisjes, rechters, imams of gevangenen in de Afrikaanse landen te praten. Volgens Middelburg heeft dit intensieve veldwerk dan ook zijn vruchten afgeworpen: “ik kan mijn werk nu zo goed doen omdat ik met mijn voeten in de klei heb gestaan”. Middelburg bezit het talent om met allerlei mensen op wetenschappelijk niveau goed overweg te kunnen en inhoudelijk veel kennis van zaken te hebben. “Juist niet alleen vanuit je theoretische blik ergens naar kijken maar tijdens discussies ook verhalen uit het veld kunnen noemen, die combinatie vind ik zelf echt het allerleukst.” Na het onderzoek hebben zij en haar echtgenoot een wereldreis gemaakt die ervoor gezorgd heeft dat ze het lef had voor zichzelf te gaan beginnen: “We hadden een jaar lang uit een rugzak geleefd. Ik dacht daarna: ik ga gewoon voor mezelf beginnen en we zien het wel”. Inmiddels is het consultancy bureau dat zij heeft opgericht erg succesvol en wordt Middelburg ingehuurd door partijen van de VN tot het Verenigd Koninkrijk, om haar kennis over vrouwenrechten toe te passen op projecten.
Eén duidelijk doel: het verschil maken
Middelburg realiseert zich hoeveel geluk zij heeft gehad om in Nederland geboren te zijn. “Dat het normaal was dat je als meisje naar school ging, dat je kon gaan studeren, dat je al die kansen krijgt. Dat was iets waarvan ik dacht: ik wil gewoon een verschil maken voor meisjes en vrouwen voor wie dat niet vanzelfsprekend is.” Als ze al een paar meisjes kon helpen dan zou dat al iets heel moois zijn, benadrukte ze. Op de vraag of het hebben van een sterke missie ontmoedigend of juist motiverend werkt, antwoordt Middelburg: “Ik zit soms in beide kampen”. Maar ze vervolgt: “Ik zou me niet voor kunnen stellen dat ik iets zou doen dat niet echt ergens over gaat”. De werkweek van Middelburg ziet er allesbehalve eentonig uit. Ze combineert haar succesvolle bedrijf met lesgeven aan de universiteit, grote projecten opzetten voor de VN of NGO’s, het doen van onderzoek en ze treedt regelmatig op als expert getuige in asielzaken. Over deze laatste rol spreekt ze enthousiast: “Deze vrouwen vrezen zelf voor besnijdenis, of voor de besnijdenis van hun dochter(s), hebben vaak niet veel geld, dus hen in zo’n zaak bijstaan is iets wat ik heel graag doe, wederom om een verschil te kunnen maken in iemands leven”.
Een hoopvolle blik op de toekomst
Dat het coronavirus veel roet in het eten gooit is ook voor Middelburg een grote tegenslag. “Door Covid-19 zijn heel veel stappen die we de afgelopen jaren hebben gezet per direct teniet gedaan.” Ze geeft aan dat als ouders hun baan verliezen en geen geld meer hebben voor eten, de dochters worden uitgehuwelijkt in ruil voor een bruidsschat. Een voorwaarde om te kunnen trouwen is de besnijdenis, stelt Middelburg. Zij ziet dan ook, jammer genoeg, een enorme toename. Er is dus nog een lange weg te gaan.
“We doen het echt allemaal niet voor niks”
Desondanks kijkt Middelburg zeker met een opgeheven hoofd naar de toekomst. Aangemoedigd door het feit dat ze samen met zoveel gepassioneerde mensen tegen ditzelfde probleem vecht, vertelt zij vreugdevol: “We doen het echt allemaal niet voor niks”. Op de vraag hoe de rechtenstudent van vandaag net zoals zij een waardevolle passie kan vinden, antwoordt ze: “het klinkt heel cliché, maar echt: volg je hart”. Middelburg beweert met klem dat de oorsprong van een succesvolle carrière zich bevindt in het najagen van kansen, het hebben van lef en het volgen van je geluk.
