De voormalige baas van Nissan, Carlos Ghosn, is de afgelopen weken erg vaak in het nieuws geweest. U weet wel, de man die vluchtte in een kist van Tokio naar Beiroet om strafrechtelijke vervolging in Japan te ontlopen. De beste man vertoeft nu in Libanon, want hij is naast Braziliaan en Fransman, ook Libanees. Hij klaagde steen en been over het ‘oneerlijke’ Japanse rechtssysteem en zelfs de regering moest eraan geloven. Zij werden door Ghosn beticht van samenspanning tegen hem. Het Japans rechtssysteem heeft inderdaad wat eigenaardige trekjes, dus er valt wat voor te zeggen.
Carlos Ghosn wordt vervolgd om ‘financiële malversaties’ in zijn tijd als CEO van Renault-Nissan. Hij werd in het najaar van 2018 gearresteerd op verdenking van fraude en zelfverrijking. Naar verluid heeft hij in vijf jaar tijd 44 miljoen dollar aan inkomen te weinig opgegeven. Hij mocht de gevangenis in Tokio verlaten en in huisarrest zijn rechtszaak afwachten sinds april vorig jaar, na miljoenen aan borg te hebben betaald. De voorwaarden voor dit huisarrest waren erg zwaar. Zo mocht hij zijn vrouw niet zien en er was 24 uur per dag camerabewaking. Desondanks slaagde hij erin om in een grote kist, bedoeld voor zware audioapparatuur, via allerlei omwegen de controles te ontlopen en te ontsnappen naar Libanon.
Streng rechtssysteem
Al jaren wordt er getwijfeld aan het Japans rechtssysteem, met name door juristen en mensenrechtenorganisaties. Het feit dat ruim 99% van de mensen die strafrechtelijk voor de rechter gedaagd worden, ook veroordeeld worden, speelt daar natuurlijk een grote rol in. Willem Visser ’t Hooft, docent Japans recht aan de Universiteit Leiden, vindt het systeem ook streng maar bagatelliseert dit direct door te stellen dat in Canada het veroordelingspercentage op 97% ligt. Als dat niet eens zo bijzonder is, hoe kan het dan dat er zoveel kritiek op de strafrechtelijke vervolging en rechtspraak is?
Oud-rechter Hiroshi Regi, fervent tegenstander van het huidig juridisch stelsel, schreef in zijn boek ‘Courts without Hope’ dat vooral de verstandhouding tussen het OM en de rechters voor onrechtvaardigheid zorgt. Volgens hem kiezen openbare aanklagers zaken uit waarvan ze zeker weten dat ze die zullen winnen. Rechters stellen zich daar vervolgens op in en zijn een stuk minder kritisch. Deze vicieuze cirkel zorgt ervoor dat vrijspraak praktisch nooit voorkomt.
Vooruitgang
Onder de Japanse bevolking wordt het huidige systeem, waarin het OM veel macht heeft om mensen te vervolgen, gezien als effectief en toelaatbaar. Zo konden zij Ghosn urenlang ondervragen zonder advocaat en werd hem meerdere keren borgtocht geweigerd. Dit alles wordt geaccepteerd omdat de misdaadcijfers enorm laag zijn en de mensen zich dus veilig voelen. Toch klinkt er ook vanuit de bevolking ontevredenheid. Volgens Nobuhisa Ishizuka, een docent aan Columbia Law School, is de verbetering van de geheimhouding van communicatie tussen advocaat en cliënt, een heikel punt binnen het strafsysteem, nodig voor vooruitgang. Hij schreef ook in de New York Times dat betere toegang tot getuigen, inzage in belangrijke documenten en verzekerde toegang tot juridische bijstand kunnen bijdragen aan een (nog) beter rechtssysteem.
Achterliggende gedachte
Tot slot is een nuance wel op zijn plaats. Alhoewel het eerder genoemde veroordelingspercentage van 99% erg hoog ligt, is het Japanse systeem vooral gericht op reïntegratie in de maatschappij en heropvoeding van de veroordeelde. De bedoeling van de openbare aanklagers ligt over het algemeen niet op het straffen van criminelen. Ze willen dat mensen hun fouten inzien en dat ze erna vergeven kunnen worden door zichzelf en door het grote publiek. Dit is de voornaamste reden dat Japanse aanklagers bijna uitsluitend zaken aannemen waarvan ze zeker weten dat ze die gaan winnen (of zeker weten dat de persoon schuldig is). Het vooronderzoek duurt dan ook gelukkig vele malen langer en is een stuk grondiger dan in Nederland.
Er kan dus nog wat gesleuteld worden aan het Japanse rechssysteem maar het is zeker niet zo erg als overal wordt beweerd.
