Zaterdag 23 januari, 21:00 uur. Hoewel een groot deel van de Nederlandse bevolking de voordeur achter zich dichttrok, was er een groep die juist toen de straat op ging. Ontevreden burgers doken op in alle uithoeken van het land om hun ontevredenheid en onbegrip te uiten. Politieagenten en andere hulpverleners werden uitgekafferd en aangevallen. Een aantal relschoppers werd opgepakt en wacht nu hun straf af. Tot op heden bestond de mogelijkheid voor de rechter om dergelijke gevallen van geweldpleging af te doen met een ‘kale taakstraf’. Op 2 februari heeft de Tweede Kamer een wetswijziging aangenomen die hier verandering in zal brengen. De Raad voor de rechtspraak is hier fel op tegen. Volgens haar is de uitbreiding van het taakstrafverbod een motie van wantrouwen naar de rechtspraak.
Trias Politica, hoe zat dat ook alweer?
De Nederlandse democratie volgt de alom bekende beginselen van de Trias Politica van Montesquieu, oftewel: de scheiding der machten. De wetgevende macht bestaat uit het parlement, de uitvoerende macht bestaat uit de regering en de rechtsprekende macht wordt gevormd door de rechters. De Raad voor de rechtspraak meent dat de Tweede Kamer met het voorstel tot uitbreiding in het vaarwater van de rechtsprekende macht komt. Het huidige taakstrafverbod ziet op gewelds- en zedenmisdrijven. De uitbreiding van het verbod zal de rechter beperken in zijn mogelijkheden om maatwerk te leveren, aldus Henk Naves, voorzitter van de Raad voor de rechtspraak. Initiatiefnemer minister Dekker is het daar niet mee eens. Volgens hem is het de taak van de wetgever om straftoemeting te normeren.
Taakstraf is geen straf
Het taakstrafverbod wordt met het voorstel uitgebreid tot geweldpleging tegen functionarissen met een publieke taak, gericht op de handhaving van de openbare orde of veiligheid. Minister Dekker is van mening dat er te vaak een kale taakstraf wordt opgelegd bij geweldpleging tegen deze functionarissen. Hieruit blijkt de noodzaak van de wetswijziging. Uit de totstandkoming van het reeds geldende taakstrafverbod blijkt het belang van de taakstraf, maar blijkt ook dat dit alleen van toepassing mag zijn voor naar verhouding lichte vergrijpen. Geweldpleging tegen functionarissen met een publieke taak kan niet als licht worden aangemerkt, aldus Dekker.
Hier tegenover staat dat de rechter de mogelijkheid moet hebben om maatwerk te leveren. Het recht op gelijke behandeling houdt immers ook in dat ongelijke gevallen ongelijk behandeld dienen te worden. Rechters grijpen terug naar dat uitgangspunt bij hun commentaar tegen de uitbreiding van het taakstrafverbod. Er is een aanzienlijk verschil tussen een politieagent een duwtje geven, of deze te bekogelen met bakstenen, zo onderbouwt Naves. Daarnaast moeten personen met bijvoorbeeld een lichte verstandelijke beperking anders behandeld kunnen worden dan personen die dat niet hebben. Bovendien kan een celstraf veel onwenselijke gevolgen met zich meebrengen. Grotere kans op recidive is een veelbesproken negatief effect van de celstraf vergeleken met de taakstraf. Doordat de persoon in kwestie uit zijn dagelijkse routine wordt gehaald, zou de kans op recidive groter zijn en biedt dus een minder wenselijke uitkomst dan een taakstraf in zo’n geval zou bieden.
De strijd tussen vergelding en het voorkomen van recidive
Het nieuwe wetsvoorstel maakt een reeks aan combinaties mogelijk voor de straftoemeting. Zo is het mogelijk om de verdachte te veroordelen tot een dag celstraf, of kan zelfs een volledig voorwaardelijke celstraf worden opgelegd. Een taakstraf in combinatie met een voorwaardelijke celstraf is echter niet mogelijk. Het lijkt dan ook een strijd te zijn geworden tussen het doel van vergelding en het doel van voorkomen van recidive, waarbij de vergelding bij deze wetswijziging aan het langste eind heeft getrokken. Wellicht had het ingediende amendement van kamerlid Van der Graaf van de ChristenUnie, waarmee deze combinatie wel mogelijk zou worden, een uitkomst geboden voor het samenkomen van de twee strafdoelen. Helaas is deze niet aangenomen en is het nu aan de Eerste Kamer is om zich over deze kwestie te ontfermen. Tot die tijd kunnen de relschoppers, in afwachting van hun veroordeling, hoop blijven koesteren om er, slechts, met een taakstraf vanaf te komen.
