Het vat begint langzamerhand steeds voller te raken en dat werd tijd. Het aantal vrouwen dat haar intrede doet in de rechtswetenschap neemt toe. Voor het eerst in Nederland promoveerden er in 2021 meer vrouwen dan mannen aan de universiteit. Dit komt niet als een verrassing. Al jaren wordt de kloof tussen gepromoveerde mannen en vrouwen kleiner en kleiner en nu is het kantelpunt dan eindelijk bereikt. Dit kantelpunt is echter nog niet te zien in het nog altijd mannelijk alomvattend juridisch jargon. Een actiegroep juristen (met onder andere André Verburg) is al jaren bezig dit stigma te doorbreken en zij heeft begin deze maand de strijdbijl weer opgepakt.
Oud maar niet goud
De meeste talen met een grammaticaal gender kennen van oudsher de grammaticale regel dat de mannelijke benaming als inclusieve benaming wordt gebruikt voor groepen die uit beide geslachten bestaan. Dit is waarom rechters bij de gerechtshoven en de Hoge Raad nog ‘raadsheer’ heten, maar waarom geen ‘raadsdame’? De term raadsheer stamt nou eenmaal uit een periode waarin het vak uitsluitend werd beoefend door mannen. Deze vorm van generiek gebruik wordt steeds vaker gezien als discriminatie van vrouwen en heeft al vaker tot ophef geleid. De titel die is toebedeeld aan zowel een mannelijke als een vrouwelijke raadsheer is hopeloos ouderwets en dient vervangen te worden door een meer inclusieve term.
Valse beloftes en neptitels
In 2019 is de Hoge Raad gevraagd of zij voortaan behalve mannelijke ook vrouwelijke verwijswoorden wilde noemen bij het wijzen van haar vonnis. De Hoge Raad reageerde destijds enthousiast op het initiatief. Toch is er sindsdien niets veranderd en dat heeft voor veel onbegrip gezorgd. De rechtspraak heeft als speerpunten helder taalgebruik, diversiteit en inclusie, dus reden genoeg echt iets te veranderen. Vorig jaar heeft de actiegroep de doorbreking aangekaart via een social media-actie en heeft zij Kamervragen gesteld aan de destijds demissionaire minister Dekker (Rechtsbescherming). Hierin werd duidelijk dat minister Dekker de mening deelt dat sekseneutrale titels voor rechters beter aansluiten bij de realiteit, aangezien deze functie door personen van alle seksen wordt uitgeoefend. Zo werd ook duidelijk dat in de landen om ons heen vaak de regeling wordt gehanteerd. In deze landen wordt onderscheid gemaakt tussen mannelijke en vrouwelijke varianten van titels voor rechters en zijn er zelfs sekseneutrale titels.
Wijzigingen zijn dus zeker mogelijk, maar behelzen een uitgebreide wetgevingsoperatie met potentieel grote gevolgen voor de rechtspraktijk. Het is daarom dat demissionair minister Dekker dit voorstel ten laste heeft gelegd aan het nieuwe kabinet om een beslissing te nemen omtrent een wetswijziging naar een of meer sekseneutrale functietitels. Nu het nieuwe kabinet er al een aantal maanden is, wil de actiegroep in gesprek met de opvolger van Dekker, minister Franc Weerwind. In een brief hebben de juristen kenbaar gemaakt dat Weerwind moet voortzetten wat zijn ambtsvoorganger is begonnen. Een wetswijziging is wat de actiegroep wil, maar dit kan nog jaren duren. Een mogelijkheid zou kunnen zijn, overnemen wat onze buren al doen: een neutrale term hanteren. Dit is iets wat in de praktijk reeds gebeurt. Gedacht kan worden aan ‘rechter in hoger beroep’ of ‘rechter in cassatie’.
Door Weer en Wind
Vooralsnog zal gewacht moeten worden tot Weerwind reactie geeft op de brief van de actiegroep. Het is duidelijk wat de groep wil en de juridische instituten laten ook blijken dat zij het eens zijn met het voorstel. Het zal nu aan minister Weerwind en de wetgever zijn om zo snel mogelijk met een antwoord te komen op de uit te voeren wetswijziging om discriminatie tegen te gaan. De overheid dient zich te onthouden van ieder discriminerend gedrag jegens vrouwen. Dit maakt dat we te maken hebben met een groot maatschappelijk en fundamenteel belang waar snel op gereageerd moet worden. Het recht is nou eenmaal van iedereen en de taal van het recht moet dat ook uitdrukken.
