Frenkie Kruiswijk heeft ruim 25 jaar ervaring en is griffier strafrecht bij het Gerechtshof te Amsterdam. Op het balkon van het Paleis van Justitie spreken we Frenkie, die ons net een korte rondleiding heeft gegeven door haar afdeling en de imposante marmeren hallen van het Hof. Terwijl we genieten van het uitzicht over het IJ en Amsterdam, vertelt ze ons over haar werk.
“Ik weet dat mensen niet weten wat het werk van een griffier is en dat is helemaal niet zo gek.” Frenkie schetst het typische beeld dat men heeft van een griffier: een stenotypist, iemand die woordelijk meetikt met wat er op de zitting gebeurt. “Strafrecht staat erom bekend dat veel wordt gedelegeerd naar griffiers.” Griffiers bereiden de zaak voor, praten mee in raadkamer, schrijven de arresten, de processen-verbaal en de cassaties. “Eigenlijk is strafrecht een van de weinige onderdelen van het recht waarin griffiers alles schrijven.” Vanwege de uitgebreide voorbereiding heeft de griffier samen met de voorzitter doorgaans de meeste dossierkennis. Er gaan om die reden stemmen op om de griffier tijdens de zitting ook vragen te laten stellen.
De positie van een griffier is ondergeschikt aan die van de raadsheren: de griffier beraadslaagt weliswaar mee, maar de stem van de griffier telt bij het staken van de stemmen niet mee. Informeel heeft een griffier invloed. “Hoe sterker je beargumenteert in raadkamer, hoe eerder de raadsheren jouw oordeel volgen.” Dat is ook wat Frenkie zo leuk vindt aan haar vak: “Je kunt echt iets betekenen voor de individuele verdachte. Als je standvastig bent over de onschuld van de verdachte, kan je proberen te zorgen dat het die kant uitgaat.”
In het algemeen ligt Frenkie niet snel wakker van zaken met grote boeven of zedenzaken. Ze ligt soms wel wakker als iemand wordt veroordeeld, terwijl zij in raadkamer vrijspraak heeft bepleit. “Dan kan het gaan om diefstal van een pak hagelslag, maar dan ben ik er echt van overtuigd dat iemand onschuldig is. Maar zo werkt collegerechtspraak. Je voegt je naar de meerderheid.” Ze kan niet “uit raadkamer klappen”: alles wat daar wordt besproken, is geheim. Wel kan ze ons vertellen over een oud gebruik bij het Hof Amsterdam. Als een van de drie raadsheren zich niet kon neerleggen bij het opleggen van een levenslange gevangenisstraf, werd geen levenslang opgelegd. Daarvoor gold dus niet dat de meeste stemmen gelden. “Dat kan je een andere raadsheer niet aandoen: levenslang opleggen terwijl hij of zij daar moeite mee heeft. Ik weet niet of het nog zo gaat. Ik hoop het wel. Ik vind het een mooi gebruik.”
Het weergeven van de inhoud van het dossier en beide kanten helder belichten, is de taak van de griffier. In hoger beroep heb je aanknopingspunten: er ligt een vonnis van de rechter in eerste aanleg en uit het dossier blijkt wat de verdediging heeft aangevoerd. “Als een griffier alleen opschrijft dat het vonnis van de rechter prima is, vind ik dat geen serieuze voorbereiding. Rechters overigens ook niet.” De feitenrechter in Nederland is op zoek naar de waarheid. Een verdachte kan dus worden vrijgesproken, ook als de verdediging geen vrijspraak heeft bepleit (bijvoorbeeld bij vormfouten). Sommige rechters zijn heel streng en reageren niet op een slecht gevoerd verweer. “Zo zit ik niet in elkaar. Ik luister met een welwillend oor naar wat wordt gezegd. Ik kan in raadkamer en in het arrest het verweer in een juridisch jasje stoppen. Je mag natuurlijk niet opschrijven wat niet gezegd is, maar er is een groot grijs gebied.” Een verdachte mag niet de dupe zijn van slechte verdediging. Bij uitspraken van het Openbaar Ministerie ligt het wel anders. Als zij een foutje maken in het voordeel van de verdachte dan is dat maar zo. Het strafrecht draait om de verdachte.
Op de vraag of de arresten van Frenkie in de afgelopen 25 jaar vaak vernietigd zijn door de Hoge Raad, antwoordt ze enigszins opgelucht dat het meevalt. Wel voegt ze toe dat het erger is wanneer haar arrest vernietigd wordt vanwege een vormfout, dan vanwege een onjuiste rechtsopvatting. “Soms probeer je met de combinatie van raadsheren een bepaalde situatie bij een leerstuk onder te brengen. Dan kan de Hoge Raad je terugfluiten, maar soms doen ze dat niet. Dan ontstaat nieuwe jurisprudentie en heb je aan rechtsvorming gedaan.”
Frenkie raadt het elke student aan een tijdje als griffier te werken. Je leert behoorlijk veel. Je moet alles goed opschrijven, anders gaat er een dikke vette streep doorheen. Arresten schrijven wordt onderschat. Je mag niets opschrijven wat je niet van een feitelijke grondslag kan voorzien. “Ik vind dat nog steeds moeilijk, maar wel heel leuk.” Door als griffier te werken, leer je veel over je sterke en zwakke kanten. Je leert niet zozeer pleiten (alhoewel je in raadkamer goed leert beargumenteren), maar je schriftelijke uitdrukkingsvaardigheid wordt aangescherpt. Je moet jezelf dwingen secuur te zijn. “Je weet pas hoe het eraan toegaat in de rechtspraak als je er hebt gewerkt.”
