Door de coronacrisis moeten ook tentamens noodgedwongen online afgenomen worden. Belangrijk, want zo kan studievertraging voorkomen worden. Dit zorgde ervoor dat universiteiten en hogescholen voor een groot vraagstuk stonden: hoe waarborg je de authenticiteit van een thuis gemaakt tentamen? Sommige onderwijsinstellingen kozen voor het gebruik van proctorsoftware. Hierdoor kan tijdens het tentamen toezicht worden gehouden op de student. Ergens een begrijpelijke keuze, maar kan dit zomaar? Wat gebeurt er bijvoorbeeld met de verzamelde gegevens en hoe gemakkelijk kan je beschuldigd worden van fraude?
Webcammen met de universiteit
De proctorsoftware die studenten op hun computer moeten installeren zorgt ervoor dat de afnemer van het tentamen toezicht kan houden op de student. Dit gebeurt op verschillende manieren. Er wordt gebruik gemaakt van een vorm van schermdelen, zodat exact bijgehouden kan worden wat er op het scherm gebeurt. Op die manier kan dus geregistreerd worden of er bijvoorbeeld bronnen worden geraadpleegd. Maar daarnaast wordt ook gebruik gemaakt van zowel de webcam, als de microfoon van de betreffende computer. Er kan dus ook met de student meegekeken en meegeluisterd worden.
Bij de registratie van een afwijkende actie krijgt de afnemer een melding, waarna consequenties kunnen volgen voor de student. Dit kan bijvoorbeeld al het geval zijn wanneer je wegkijkt, even kort niet in beeld bent of door een achtergrondgeluid. Oogbewegingen, muisbewegingen, tabbladen, je klembord, je mondbewegingen of programma’s die op de achtergrond actief zijn, worden allemaal door het programma verzameld en opgeslagen. In sommige gevallen moesten studenten zelfs een room- en deskscan maken.
Artificial surveilleren
De software wordt aangeboden door verschillende partijen. De meest gebruikte programma’s zijn het Nederlandse ProctorExam en de Amerikaanse Proctoria en PSI Online. De Universiteit Tilburg en de Vrije Universiteit werken bijvoorbeeld met Proctoria. Er kan live meegekeken worden, maar het bekijken van de beelden kan ook steekproefsgewijs achteraf. Daarnaast kan de afnemer ervoor kiezen de beelden door Artificial Intelligence te laten analyseren. Hoe dan ook worden de beelden in waarschijnlijk alle gevallen opgeslagen. ProctorExam is als Nederlands bedrijf onderworpen aan de Algemene Verordening Gegevensbescherming, maar de Amerikaanse bedrijven niet.
De Autoriteit Persoonsgegevens geeft aan het meekijken in de privéomgeving ingrijpend te vinden. Het is daarom belangrijk om van tevoren te weten wat er precies opgeslagen wordt, voor hoelang, op welke plek en wie er bij kan. Daar is tot dusver nog geen duidelijkheid over gegeven. En dat terwijl studenten eigenlijk geen keuze hebben: het is of proctoring, of studievertraging.
Te lang uit beeld
Het is ook nog de vraag hoe betrouwbaar het systeem is en of studenten hierdoor niet veel eerder beschuldigd kunnen worden van fraude dan normaal. Sommige universiteiten kiezen er simpelweg voor geen gebruik te maken van de software, en hun tentamens simpelweg minder fraudegevoelig op te stellen. Bijvoorbeeld door meer open vragen te stellen, te werken met tijdslots, plagiaatcontrole, verschillende vraagvolgordes en versies. Onderwijsinstellingen zullen zich af moeten vragen of het gebruik van de proctorsoftware inderdaad zo noodzakelijk is om te verzekeren dat studenten eigen werk inleveren. Zeker met de gedachte in het achterhoofd dat er alternatieve vormen beschikbaar zijn die minder privacygevoelig zijn en waarbij het risico niet gelopen wordt studenten onterecht van fraude te beschuldigen. Niemand zit tenslotte te wachten op een procedure of eventuele schorsing omdat je verdacht naast je scherm hebt gekeken of door een instabiele verbinding kort niet in beeld bent geweest. Ook niet als later blijkt dat je niets verkeerd hebt gedaan.
