In augustus 2024 dineerden Kanokporn Tangsuan en haar man in de pub Ragland Road in Disneyland Orlando. Daar werd Tangsuan, ernstig allergisch voor zowel zuivel als noten, tweemaal verzekerd dat het eten voor haar veilig was voor consumptie. Nog geen uur later kreeg de vrouw moeite met ademen. Vervolgens werd ze afgevoerd met de ambulance waarna zij aan een zware anafylactische shock, een extreme vorm van allergie, overleed. De man klaagde Disney aan en eiste een schadevergoeding van 50.000 dollar. Hij kwam echter bedrogen uit. De man had in het verleden een proefabonnement op Disney+, de streamingdienst van Disney, genomen en hierbij de algemene voorwaarden geaccepteerd. Hiermee had hij afstand gedaan van een mogelijke toegang tot de rechter. Waar was de man precies akkoord mee gegaan en hoe oordeelt Nederlands recht over zodanige kwesties?
Vaarwel tegen de rechter
In de Verenigde Staten heerst het rechtssysteem van de common law. Dit houdt in dat gedane uitspraken van gerechten het recht bepalen in plaats van wetten. In een dergelijk systeem is het aannemelijk dat de weg naar de rechter toegankelijk is. Immers ontstaat er zonder die toegang geen recht of ontwikkelt het zich in ieder geval niet. Het zevende amendement van de Amerikaanse grondwet lijkt te pleiten voor een constante rechtsontwikkeling. Hierin is vastgelegd dat in civielrechtelijke zaken vanaf een vastgesteld bedrag sprake moet zijn van juryrechtspraak. Deze juryrechtspraak kan zich logischerwijs nergens anders voordoen dan in de rechtszaal. Het lijkt daarmee een klare zaak dat het voor de echtgenoot van Tangsuan, Jeffrey Piccolo, mogelijk zou moeten zijn om toegang tot de rechter te verkrijgen in onderhavige zaak.
De algemene voorwaarden van Disney(+) duiden op het tegendeel. Onder het kopje ‘bindende arbitrage (…)’ staat bovenaan dat elk geschil, behalve betreffende intellectueel eigendom, in aanmerking komt voor arbitrage. Arbitrage is een manier van conflictoplossing waarbij geen rechter betrokken wordt. In aanmerking komen voor arbitrage is op zichzelf niet problematisch. Problemen doen zich voor in de derde alinea van de paragraaf. Hierin staat expliciet beschreven dat bij het akkoord gaan met de algemene voorwaarden afstand wordt gedaan van het recht om over het geschil te procederen ten overstaan van een rechter of jury. Piccolo heeft door akkoord te gaan een van zijn belangrijkste rechten buitenspel gezet. Hoe zou een soortgelijke kwestie in ons rechtssysteem worden behandeld?
Wetboeken van staal
Het Nederlands recht kent het rechtssysteem van civil law. Wij gebruiken in rechtszaken uiteraard ook jurisprudentie, maar onze wetten vormen de hoofdregels. Uit artikel 17 van de Grondwet volgt dat iedereen het recht heeft op een openbare behandeling door een rechterlijke instantie. Voor zover lijkt in ons rechtssysteem weinig aan de hand te zijn met betrekking tot de kwestie. Wat betreft de algemene voorwaarden kent ons Burgerlijk Wetboek regels van dwingend recht. Zo stelt artikel 233 lid 1 onder a van boek 6 van het Burgerlijk Wetboek dat een beding in de algemene voorwaarden nietig is wanneer het onredelijk bezwarend is voor de wederpartij. Het uitsluiten van de Grondwet kan vrij eenvoudig worden geschaard onder onredelijk bezwarend. In tegenstelling tot in de Verenigde Staten kan een bedrijf in Nederland nooit via de algemene voorwaarden consumenten de toegang tot de rechter ontzeggen.
Algemene heroverweging?
De onderhavige kwestie is er één vol met ethische haken en ogen. De terms & conditions van allerlei bedrijven en diensten zijn al jaren een doorn in het oog van overheden. Mede omdat het hiermee akkoord gaan mogelijk grondwettelijke bepalingen uitsluit en onbewust toestemming verleent tot privacy beperkende bepalingen. Dit is zorgelijk aangezien uit onderzoek blijkt dat vaak maar 30% van de consumenten de algemene voorwaarden leest en hierdoor akkoord gaat met zorgwekkende regelgeving. Disney heeft na hevig verzet vanuit meerdere fronten toegezegd dat Piccolo het geschil tóch aanhangig voor de rechter mag maken. Als algemene voorwaarden kunnen leiden tot dit soort problemen en tegelijk zonder pardon opzij geschoven kunnen worden, is een heroverweging van de wetgeving wellicht op zijn plaats.
