Het moment van de waarheid voor Julian Assange, oprichter van klokkenluiderswebsite Wikileaks. Afgelopen maand besliste het Britse Hooggerechtshof over zijn lot. In de tweedaagse hoorzitting bogen de rechters zich over de vraag of Assange beroep mag aantekenen tegen het besluit waarin zijn uitlevering aan de Verenigde Staten is goedgekeurd. Een laatste kans voor Julian Assange om uit handen te blijven van de Amerikaanse Justitie. In 2019 klaagde het Amerikaanse Ministerie van Justitie Assange aan op grond van een reeks ernstige aanklachten, waaronder spionage, en startte een uitleveringsprocedure. Het leven van de man achter Wikileaks bestond jarenlang uit vluchten, rechtszaken en gevangenschap, momenteel in de zwaarbeveiligde Belmarsh-gevangenis. Ondanks dit turbulente leven bleef Assange vechten tegen zijn uitlevering. Zal hij als winnaar uit de strijd komen? Of is dit het definitieve einde voor Wikileaks en brengt zijn uitlevering de persvrijheid in gevaar?
Grootste lek in de Amerikaanse geschiedenis
Op initiatief van Julian Assange werd in 2006 vanuit een idee van radicale transparantie Wikileaks opgericht. Ijsland werd als vestigingsland uitgekozen vanwege de uitgebreide wettelijke regeling voor klokkenluiders. Met zijn ervaring als hacker en zijn intrinsieke doel om belangrijke verborgen informatie van bedrijven en overheden te onthullen, kwam Assange in 2010 met zijn grote doorbraak. Wikileaks publiceerde in dat jaar honderdduizenden Amerikaanse overheidsdocumenten, waarin het diplomatieke en militaire beleid tijdens de oorlogen in Irak en Afghanistan werd blootgelegd. Onthullingen als the Afghanistan Logs en de video Collateral Murder brachten de Verenigde Staten in grote verlegenheid en zorgden voor een wereldwijde shock. Dit was voor Assange het startpunt van zijn gevecht tegen een uitlevering aan de VS. In de periode daarna is hij niet onopgemerkt gebleven. Beschuldigingen van zedenmisdrijven door de Zweedse autoriteiten aan zijn adres, een invloedrijke publicatie over tienduizenden interne e-mails van Hillary Clinton en een aanklacht voor poging tot hacken van overheidssystemen hebben de revue gepasseerd.
Heiligt het doel de middelen?
De uitlevering van het brein achter Wikileaks zorgde voor veel ophef in de journalistieke wereld. Ondanks het meningsverschil over Assange als persoon, staan de meeste journalisten en organisaties achter hem. Mensenrechtenorganisatie Amnesty International noemt de Amerikaanse vervolging wegens het publiceren van oorlogsmisdaden een directe aanval op het recht op vrijheid van meningsuiting. Ook tijdschriften als The Guardian en The New York Times, die Wikileaks voor publicaties als bron hebben gebruikt, kenmerken dit proces als een bedreiging voor de persvrijheid.
Het gevaar voor de journalistiek is gelegen in het feit dat zijn onderzoeksmethode, volgens het Amerikaanse Ministerie van Justitie een vorm van spionage, centraal wordt gezet. Hierdoor is de straf niet gericht op enige onzorgvuldigheid van Assange, ook niet op de publicaties, maar op het journalistieke proces dat doorlopen is. Daar komt ook bij kijken dat de Spionagewet uit 1917, waar het ministerie van Justitie haar aanklacht op baseert, het voor Assange onmogelijk maakt een beroep te doen op een van de kernwaarden van de persvrijheid, ‘handelen in het maatschappelijk belang’. Het ondermijnen van staatsveiligheid door middel van spionage overstijgt namelijk elk journalistiek en maatschappelijk belang. Het lot van Julian Assange zou de koers van journalistiek en vrijheid van meningsuiting kunnen beïnvloeden.
175 jaar gevangenisstraf
Wereldwijd spreken de kranten van een laatste poging voor Julian Assange. Na de uitspraak is de Wikileaks-oprichter uitgeprocedeerd in Groot-Brittannië. Assange kan als ultimum remedium in beroep gaan bij het Europees Hof voor de Rechten van de Mens. Dit is een proces dat opnieuw veel tijd in beslag zal nemen. In de Verenigde Staten hangt hem op dit moment een celstraf van opgeteld 175 jaar boven het hoofd. Met het uitleveringsverzoek, de hoogte van de straf en het jarenlange proces is het duidelijk dat de Amerikanen het punt willen maken dat Julian Assange hier niet mee weg kan komen. De meerdere verzoeken van de Verenigde Naties om Assange vrij te laten, wegens de lange lijdensweg en het fysieke leed, heeft de VS niet doen terugdeinzen. Binnenkort zal de vraag worden beantwoord wie zal zegevieren: de Verenigde Staten of Wikileaks-oprichter Julian Assange.
