De Amerikaanse president Donald Trump heeft een beroep gedaan op de oeroude Alien Enemies Act. Hij probeert hiermee bendeleden van de Venezolaanse bende Tren de Aragua versneld en zonder een rechtszitting uit te zetten. De immigranten worden opgepakt en vervoerd naar een gevangenis in El Salvador, waar zij onder erbarmelijke detentieomstandigheden zullen leven. Een rechter uit Washington verzet zich hiertegen, omdat Trumps handelen leidt tot juridische complicaties. Desalniettemin probeert Trump zijn strenge migratiebeleid op dezelfde voet voort te zetten. Het negeren van een rechterlijke uitspraak is een serieuze aanval op de rechtsstaat. Hoe zit dit juridisch in elkaar en wat zijn de gevolgen voor de Amerikaanse Rule of Law?
Een wettelijke beperking in oorlogstijd
De Alien Enemies Act is onderdeel van de Alien and Sedition Acts, die in 1798 werden aangenomen door het congres van de Verenigde Staten. Ter voorbereiding op een geanticipeerde oorlog met Frankrijk, maakten deze vier oorlogswetten het mogelijk dat immigratie en vrijheid van meningsuiting werden beperkt in tijden van gewapend conflict. De Alien Enemies Act geeft de president de bevoegdheid personen van een land waarmee de VS in oorlog zijn, zonder rechtszitting te detineren of uit te zetten. Deze maatregel is uitsluitend gebaseerd op het geboorteland of staatsburgerschap van de betrokkenen. Dit maakt inbreuk op het recht op een eerlijk proces, zoals vastgelegd in de Bill of Rights. Dit gebrek aan individuele beoordeling kan ertoe leiden dat burgers worden gedeporteerd zonder enige directe betrokkenheid bij criminele activiteiten, zoals het Venezolaanse drugskartel.
Trumps kleurboek
Voor het inroepen van de Alien Enemies Act zijn er twee wegen te bewandelen. De eerste maakt het mogelijk onderdanen van een land waarmee de VS in oorlog zijn, uit te zetten. In het geval van Venezuela is dat niet van toepassing. De tweede weg veronderstelt een invasie door een buitenlandse mogendheid. Vijanden die deel uitmaken van deze invasie kunnen zonder proces worden uitgezet. Op dit tweede doet president Trump zijn beroep. Met creatieve interpretatie verwijst hij naar illegale immigratie en grensoverschrijdende drugscriminaliteit als invasie.
Met zijn eigen inkleuring van de wet zorgt Trump ervoor dat leden van de Venezolaanse bende Tren de Aragua direct gedeporteerd kunnen worden. Venezuela stond eerst niet open voor deze uitwisseling. Trump gooide het over een andere boeg en wist een afspraak te maken met president Bukele van El Salvador. Bukele is bereid de Venezolaanse gevangenen vast te houden in Cecot, het beruchte opsluitingscentrum voor terroristen. De gevangenen mogen hier geen bezoek ontvangen, niet naar buiten en worden niet voorbereid op terugkeer in de samenleving.
Constitutionele crisis?
Advocaten die zich inzetten voor de rechten van immigranten vechten de nieuwe beleidsmaatregel van president Trump aan. De zaak werd voorgelegd aan federale rechter James Boasberg in Washington D.C., die snel besloot de uitvoering van Trumps plannen op te schorten met een blokkade van 14 dagen. Hij stelde dat de VS niet in oorlog zijn met Venezuela en dat er geen sprake is van een invasie, zoals de wetgeving vereist. Rechter Boasberg waarschuwde dat immigranten onomkeerbare schade zouden lijden als zij zonder een eerlijk proces met deportatie geconfronteerd worden. Hij beval een onmiddellijke stopzetting van de aangekondigde deportaties. Geplande uitzettingsvluchten werden geannuleerd en vliegtuigen die al onderweg waren moesten terugkeren. Het laatstgenoemde bevel werd echter niet opgevolgd.
Ondanks het rechterlijke bevel arriveerden er Venezolanen in El Salvador, die inmiddels als ontvoerd worden beschouwd. De mensenrechten van deze immigranten zijn ernstig geschonden. De Venezolaanse president Maduro houdt de president van El Salvador verantwoordelijk voor hun welzijn. Ook binnen de VS krijgt deze zaak nog een staartje: Trump probeert zijn gelijk te halen bij het Supreme Court. Door een rechterlijk bevel te negeren en een oorlogswet in vredestijd in te roepen, maakt Trump misbruik van eeuwenoude wetgeving met als doel conventionele immigratiewetgeving te omzeilen. Dit illustreert de kwetsbaarheid van de Amerikaanse rechtsstaat en zijn afhankelijke karakter van rechtshandhaving op het handelen van individuen. In deze strijd tussen recht en beleid rijst de vraag wie de zwakken beschermt als een wet voor verkeerde doeleinden gebruikt wordt.
