Vrijdag 25 augustus 2023 markeert een historisch moment voor internetgiganten. Met de invoering van de Digital Services Act (DSA) laat de Europese Unie het tijdperk van zelfregulatie door online platformen en zoekmachines achter zich. Na een tijd waarin critici de digitale wereld vergeleken met het Wilde Westen, staat de DSA voor de uitdaging de orde te herstellen. De verordening heeft onder meer als doel de gebruiker van online diensten te beschermen tegen desinformatie, misbruik van persoonlijke gegevens en haatzaaien. De Europese Unie heeft met de DSA een lasso geworpen die de Big Tech moet temmen.
Digitale doorbraak
De afgelopen jaren heeft het digitale landschap zich in rap tempo ontwikkeld. Een evolutie die schaduwzijden kent, zoals toename in risico’s en verantwoordelijkheden voor platformen. Dit riep de noodzaak op tot verzekering van integriteit en veiligheid in de digitale wereld. In dat verband dient de DSA als een regulerend kader, met als doel een evenwicht te vinden tussen het beschermen van individuele rechten en het waarborgen van vrijheid van meningsuiting in het digitale domein. De verordening legt nieuwe verplichtingen op aan online dienstverleners, zoals de verplichting om uitgebreide informatie te verzamelen en te publiceren over handelaren op hun platformen. De intentie hierachter is drieledig: het ontmoedigen van onzuivere handelspraktijken, het tegengaan van oneerlijke concurrentie en het voor consumenten vergemakkelijken hun recht te halen.
Het digitale speelveld in beweging
25 augustus 2023 luidde het startschot van de eerste fase van de DSA. De negentien grootste online platformen en zoekmachines actief in de EU, waaronder giganten als Amazon, Facebook, Google en X (voorheen Twitter), worden sindsdien onderworpen aan de nieuwe Europese regelgeving. Deze ontwikkeling betekent het einde van zelfregulatie door online dienstverleners en zal in eerste instantie van toepassing zijn op digitale reuzen die meer dan 45 miljoen actieve gebruikers per maand bedienen. De DSA is in het leven geroepen om de online wereld veiliger en betrouwbaarder te maken en omvat een pakket aan regels die van toepassing zijn op verschillende aspecten van het digitale domein. Tot de strengste verplichtingen behoren bijvoorbeeld het tegengaan van verspreiding van zowel illegale inhoud als desinformatie en het garanderen van transparantie over online reclame. Daarnaast dienen platformen te voorkomen dat onveilige producten worden aangeboden.
De komst van de DSA geldt als een doorbraak die de Europese Commissie in staat stelt platformen verantwoordelijk te houden. Maar de DSA gaat verder. Zo worden digitale dienstverleners ook geacht hun gebruikers gedetailleerd te informeren over de regels rondom contentmoderatie. De DSA legt de lat hoog voor platformen om illegaal materiaal zoals kinderporno, racistische berichten, nepproducten en gevaarlijk speelgoed te detecteren en te verwijderen. Gebruikers moeten ook in staat worden gesteld om dergelijk materiaal eenvoudig te rapporteren. De platformen zullen moeten uitleggen waarom bepaalde berichten worden weergegeven, verwijderd of gecensureerd. Daarbij is van belang dat gebruikers de mogelijkheid krijgen tegen dergelijke besluiten in beroep te gaan.
Brusselse cowboys
Big Tech krijgt er dus aanzienlijke verantwoordelijkheden bij. Zij moeten maatregelen gaan treffen tegen risico’s zoals desinformatie, schendingen van grond- en mensenrechten en andere gevaren voor de samenleving en democratie. Hierbij wordt van hen verwacht dat ze ‘systeemrisicoanalyses’ uitvoeren die de potentiële negatieve effecten van hun platformen in kaart brengen.
Voldoen de ‘grote negentien’ niet aan de DSA, dan kan de Europese Commissie boetes opleggen tot maar liefst 6% van de mondiale jaaromzet. Wanneer de online dienstverleners de regelgeving wel naleven, moet dit voor gebruikers leiden tot minder blootstelling aan desinformatie en meer transparantie. Maar wie houdt een oogje in het zeil? Wat betreft de negentien grootste diensten zal de Europese Commissie toezicht houden op de naleving van de nieuwe regelgeving. Zij wordt bijgestaan door toezichthouders van lidstaten zoals de Autoriteit Consument en Markt in Nederland. Of dit alles voldoende zal zijn voor de cowboys in Brussel om het op te nemen tegen de legioenen indianen van de Big Tech zal de komende tijd duidelijk moeten worden.
