Na lang wachten heeft de Hoge Raad eindelijk uitspraak gedaan in de Deliveroo-zaak. Sinds jaar en dag discussiëren juristen en politici over de status van platformarbeiders. Alhoewel veel platformarbeiders als zzp’er hun werk doen, bestaat er twijfel of er in werkelijkheid geen sprake is van schijnzelfstandigheid. Deze verwarring komt vooral door de criteria die worden gehanteerd bij de vraag of een overeenkomst heeft te gelden als een arbeidsovereenkomst. In dit recente arrest buigt de hoogste rechter in Nederland zich over de kwalificatievraag. Heeft de Hoge Raad de knoop doorgehakt en is dit het einde van de grote onduidelijkheid omtrent de arbeidsovereenkomst?
Arrivé!
In 2015 kwam de Britse maaltijdbezorger Deliveroo naar Nederland, met als doel het fundamenteel veranderen van het restaurantwezen. De fietsende bezorgers (ook wel riders genoemd) moesten een onmisbaar onderdeel van het stadsbeeld worden. Deliveroo vertoonde gedurende een periode dan ook een forse groei. Zo trok de onderneming, aan het einde van 2016, $275 miljoen kapitaal aan. Daarnaast steeg het aantal riders van 750 in 2016, naar meer dan 1900 tegen het einde van 2017. Tegelijkertijd ging de organisatie van arbeidskrachten op de schop. De maaltijdbezorgers, die tot aan dat moment in loondienst waren, konden ervoor kiezen om verder te gaan als zelfstandige. Iedereen die als werknemer bij Deliveroo verder wilde, werd de laan uitgestuurd. Sindsdien kregen riders als zzp’er per bezorging betaald, en niet meer per uur.
Schijnzelfstandigheid?
Sytze Ferwerda, destijds een 19-jarige student politicologie, accepteerde dit niet en stapte naar de rechter. Hij vond dat er sprake was van schijnzelfstandigheid. De student stelde dat hij hetzelfde werk deed als voorheen. Met als enig verschil dat hij alle voordelen van het werknemerschap was kwijtgeraakt. Ferwerda verloor de rechtszaak en hing zijn Deliveroo-bezorgtas aan de wilgen. Vakbond FNV liet het er niet bij zitten en startte zelf een procedure. Ook zij waren van mening dat hier sprake was van een methode om het werknemerschap te omzeilen. Dit kan problematisch zijn. Het verschil tussen loondienst en zelfstandigheid is namelijk aanzienlijk. In beginsel hebben zzp’ers geen recht op doorbetaling van loon tijdens ziekte, komen ze niet in aanmerking voor een WW-uitkering en krijgen ze geen vakantiedagen. Bovendien zijn zelfstandigen meestal niet verzekerd tegen arbeidsongeschiktheid en genieten ze geringe ontslagbescherming.
Lange bezorgtijd
FNV won de procedure wél. Ook in hoger beroep. Nadat Deliveroo cassatie had ingesteld, bracht advocaat-generaal De Bock in juni 2022 haar conclusie uit. Daarin adviseerde zij de Hoge Raad niet zozeer te kijken naar de instructiebevoegdheid van de werkgever. Veel belangrijker is, volgens haar, of het werk organisatorisch is ingebed in de organisatie van de werkverschaffer. Indien de Hoge Raad de conclusie van De Bock zou volgen, zou dit een belangrijke wijziging zijn van de rechtspraak met (waarschijnlijk) grote gevolgen. Het was dan ook om die reden dat de uitspraak in spanning werd afgewacht. De hoogste rechter in Nederland liet echter op zich wachten. Hoewel de Hoge Raad had toegezegd op 23 december 2022 uitspraak te doen, gebeurde dit niet. En ook op de nieuwe afgesproken datum, 10 februari 2023, kwam er geen uitspraak.
Breaking news?
Op 24 maart 2023 werd bekend dat óók de Hoge Raad van mening is dat de riders van Deliveroo werknemers waren. De conclusie van advocaat-generaal De Bock wordt echter niet gevolgd. De hoogste rechter oordeelt dat op basis van alle omstandigheden van het geval, in onderlinge samenhang bezien, moet worden beoordeeld of er sprake is van een arbeidsovereenkomst. Inbedding van het werk in de organisatie van de werkverschaffer is daarbij maar één van de relevante omstandigheden en niet het ‘startpunt’. Ondanks dat deze uitspraak iets meer verheldering verschaft met betrekking tot de kwalificatievraag, is er nog steeds veel onduidelijk. Voor het vaststellen van verdere regels of uitgangspunten verwijst de Hoge Raad echter naar de wetgever. Momenteel wordt er, zoals blijkt uit de voortgangsbrief over werken met en als zelfstandige(n), hard gewerkt aan wetgeving. Inmiddels is Deliveroo vertrokken uit Nederland. Het valt nog maar te bezien welke gevolgen de uitspraak voor de maaltijdbezorger heeft. Breaking news is het arrest in ieder geval niet.
