Het aantal demonstraties in Nederland is het afgelopen jaar fors gestegen. Ontevredenheid over de coronamaatregelen en het woonprotest zijn hier slechts enkele voorbeelden van. Waar het lijkt dat demonstraties tegenwoordig grenzen overstijgen, krijgt de politie ook steeds meer kritiek. Veel burgers zijn van mening dat de politie misbruik maakt van haar geweldsmonopolie. Dit heeft er zelfs toe geleid dat er nu demonstraties zijn tegen het politiegeweld bij demonstraties. Zijn het daadwerkelijk agenten die het geweld initiëren tegen burgers, of zijn het demonstranten die zich dusdanig gedragen dat de politie niet anders kan dan hard optreden? De politie spreekt zelf van ‘trial by social media’ en zet daarom drones in om een waarheidsgetrouw beeld te creëren van het verloop van demonstraties. De vraag rijst of het openbaren van dronebeelden wel het gewenste resultaat gaat opleveren.
Trial by social media
Het openlijk veroordelen van individuen of groepen op online platformen, bijvoorbeeld door middel van beelden die op het internet worden geplaatst wordt trial by social media genoemd. Er ontstaat een overtuiging dat strafrechtelijke normen zijn overschreden. Tevens heerst er een verwachting van het publiek jegens de rechterlijke macht om deze individuen te straffen. Dit fenomeen wordt door advocaat Peter Schouten ook wel “medialisering van het strafrecht” genoemd. Op sociale media zijn video’s verschenen waar hard politieoptreden te zien is. Het optreden in deze video’s wordt door politici en journalisten bekritiseerd en als buitensporig beschouwd. Het verspreiden van beeldmateriaal en het delen van meningen op sociale mediakanalen kan leiden tot behoorlijke reputatieschade en een belemmering vormen voor het werk van agenten.
Drang om de eigen waarheid te tonen
Eén ding is duidelijk: de politie is klaar met eenzijdig onderbouwde beschuldigingen van zinloos geweld. Zoals korpschef Fred Westerberke vertelt aan het NRC, dienen dronebeelden als een weerlegging van het zogenoemde frame van politiegeweld. Bij de Woonopstand-demonstratie is onlangs gebruik gemaakt van deze luchtbeelden. Na de manifestatie omtrent de huisvesting in Nederland zijn fragmenten verschenen van de Mobiele Eenheid (ME) die geweld gebruikt. Op veel mediakanalen en vanuit politici luidde er hevige afkeuring rondom dit optreden. Westerberke stelt dat je op deze korte video’s niet kan zien wat er vooraf heeft plaatsgevonden, en dat blindelings aannames doen van deze beelden weinig blijk van respect laat zien. Op de door de politie gepubliceerde luchtbeelden is vervolgens vanuit een ander perspectief te zien wat hier, volgens hen, écht is gebeurd. Westerberke spreekt van belaging van demonstranten jegens de politie. Dronebeelden dienen als verdediging tegenover het beeld dat er nu wordt geschetst op sociale media. Wanneer de politie immers weer een krantenkop haalt of kritiek krijgt, zouden zij met het beeldmateriaal vanaf hun zijde kunnen aantonen wat er daadwerkelijk is gebeurd. “De drang om de eigen waarheid te tonen groeit”, aldus Westerberke.
Beeldenstorm
Door de inzet van dronebeelden probeert de politie de waarheid bij demonstraties boven tafel te krijgen. De vraag is echter of het luchtmateriaal daadwerkelijk gaat bijdragen aan een andere kijk op demonstraties en wie daar over de scheef gaat. Het blijft immers beeldmateriaal tegen beeldmateriaal. Bij de Woningopstand-demonstratie zie je op luchtbeelden omsingelde politieagenten die lijken te reageren op dreigingen door demonstranten. Maar, zoals je niet weet wat er voorafgaand aan de gepubliceerde geweldsvideo’s is voorgevallen, weet je dat ook niet bij de geknipt- en geplakte luchtbeelden.
Het feit blijft dat beide partijen een eigen belang hebben bij hun gemaakte fragmenten, waarbij bovendien de ‘eigen waarheid’ een grote rol speelt. Misschien is het tijd voor een alternatief: onafhankelijk onderzoek naar de controverses omtrent demonstraties en het politieoptreden.
