Gepersonaliseerde reclames, big data en AI: ze beheersen ons leven en dat wordt in de toekomst niet minder. We vroegen Lokke Moerel over haar deskundigheid als wereldwijd juridisch expert op het gebied van digitale technologieën en cyber. Moerel temt met haar kennis en kunde al deze grote en ongrijpbare onderwerpen. Ze is werkzaam bij het advocatenkantoor Morrison & Foerster, hoogleraar Global ICT Law aan de Universiteit Tilburg en raadslid van de Cyber Security Raad. Wij vroegen haar naar haar carrière, het belang van gegevensbescherming en haar advies voor studenten.
Alleen op de (cyber)wereld?
Dat Lokke Moerel een grote naam is in de cyberwereld is duidelijk. Maar hoe kom je aan zo’n glansrijke carrière? Moerel vertelt dat het begint bij het moment waarop je je als student weet te onderscheiden. Zelf wijst ze het moment aan dat ze een beurs kreeg om een masteropleiding te doen aan Cambridge University, nadat ze eerst voor een andere beurs was afgewezen. Ze was gelijk geëindigd met een andere kandidaat, maar de beurs ging naar de andere mannelijke kandidaat, omdat hij er, volgens de beurstoewijzer, later meer mee zou doen. ‘Ik dacht toen, dat zullen we nog wel eens zien.’ Ze ging op de afdeling intellectueel eigendom werken bij De Brauw, waar ze in het begin nog geen eigen pc had en het internet amper ontwikkeld. Toen iedereen een eigen pc kreeg en het internet op gang kwam, kreeg Moerel juridische opdrachten die betrekking hadden op software die illegaal was gekopieerd. Dat was auteursrechtinbreuk. Opdrachten die toen als ‘afdankertjes’ golden, omdat het grote geld vooral te verdienen was met octrooirecht binnen de praktijk. Als jonge vrouw was Moerel degene waar de zaken terecht kwamen waar minder geld mee te verdienen was. Dankzij deze ‘afdankertjes’ werd Moerel snel een specialist binnen deze branche.
Dagelijkse computerkost
Moerel vertelt dat ze onder andere adviseert over het gebruik van generatieve AI. Zij houdt zich bezig met de risico’s van technologische ontwikkelingen en hoe bedrijven deze risico’s zoveel mogelijk al in het ontwerp van de technologie kunnen adresseren en zo op een verantwoorde wijze kunnen innoveren. Ze vertelt hoe het is advies te geven over onderwerpen waarover iedereen eigenlijk nog in het duister tast. ‘Veel mensen worden daar zenuwachtig van, maar ik vind het juist leuk.’
‘Ik verveel me heel snel, dus ik ben blij dat dingen snel veranderen.’
In deze gevallen kijkt Moerel naar de onderliggende ethiek, en de keuzes en principes die aan de bestaande wetgeving ten grondslag liggen. Op basis daarvan voorspelt ze hoe de regels voor de betreffende nieuwe technologie eruit zullen gaan zien en hoe de technologie op een ethisch verantwoorde manier kan worden geïmplementeerd. De technologie ontwikkelt zich voortdurend, en gelukkig maar, aldus Moerel: ‘Ik verveel me heel snel, dus ik ben blij dat dingen snel veranderen.’
Gevaren van gegevensverstrekking
Moerel stelt dat we ons binnen de cyberwereld voornamelijk druk moeten maken over de hoeveelheid data die bedrijven van ons verzamelen. Deze worden door de grote tech bedrijven vooral verzameld om effectiever en gerichter te adverteren. ‘Ik vind dat gewoon echt niet meer oké.’ Volgens de Algemene Verordening Gegevensbescherming moet er voor het verzamelen van gegevens om toestemming van de gebruiker worden gevraagd. Moerel meent dat het accepteren van de cookiestatements geen geldige toestemming is. De gebruiker heeft geen echte keuze, maar klikt OK om er maar van af te zijn. We leggen zo de verantwoordelijkheid van bescherming van privacy bij het individu. De gebruiker overziet niet waarvoor hij toestemming geeft. De tijd van het probleem bij de individuele burger leggen is voorbij, vindt ze. ‘Het wordt tijd dat de wetgever gewoon zegt: dit mag wel en dit mag niet.’
Mensen vragen vaak, maar wat kunnen ze nou met mijn post op Instagram of Facebook? En maakt het nou uit dat Instagram een trui voorschotelt, als de gebruiker die eerder heeft geliket? Volgens Moerel gaat het niet om je post en de trui die je liket, maar om de informatie die je onbewust met het platform deelt, zoals hoe lang, wanneer en waar je het platform gebruikt en met wie je allemaal verbonden bent. Daaruit kunnen allerlei nieuwe informatie worden afgeleid over je persoonlijkheid, en zelfs of je stemgedrag in de verkiezingen te beïnvloeden is.
‘En dan vind ik dat we een totaal verkeerde kant op gaan.’
Het gaat dan niet meer om de vraag of je als gebruiker wel of niet een trui mooi vindt, maar hoe de gebruiker, zonder het door te hebben, beïnvloed kan worden. ‘En dan vind ik dat we een totaal verkeerde kant op gaan.’
Een met technologie verweven samenleving
Moerel heeft wel een positief toekomstbeeld over de ontwikkeling van technologieën. ‘De nieuwe technologieën bepalen nu even de wereld, maar daarna komt zeker de wetgever op stoom’, vertelt ze. Dat de grote techbedrijven de overhand hebben op zowel het gebied van data als AI is nu zeker nog het geval, ‘maar je ziet overal op de wereld dat wetgevers onderzoeken hoe ze deze partijen en hun diensten gaan beteugelen en reguleren.’ Het is dus erg belangrijk dat er nu een stevige discussie is over wat de voor- en nadelen zijn en hoe we dit in goede banen kunnen leiden. Daarom wil ze rechtenstudenten graag meegeven dit onderwerp niet eng te vinden of af te wijzen, maar juist te omarmen. Het idee dat technologie een specialisatie is, is volgens haar achterhaald. Ze vindt dat digitale expertise onderdeel moet zijn van alle juridische curricula. De digitale transformatie heeft namelijk invloed op alles wat rechtenstudenten nu leren.
