De Belastingdienst is niet het meest geliefde overheidsapparaat onder de Nederlandse bevolking, maar het betalen van belasting hoort er nou eenmaal bij in onze maatschappij. “Leuker kunnen we het niet maken, wel makkelijker”, legt de Belastingdienst in al haar reclamespotjes verontschuldigend uit. De afgelopen maanden is echter met behulp van een klokkenluider naar buiten gekomen dat de Belastingdienst het zichzélf juist erg moeilijk heeft gemaakt door honderden ouders ten onrechte af te schrijven als fraudeurs. De schade is enorm: honderdduizenden euro’s zijn zonder wettelijke grond geïncasseerd door de fiscus. De nasleep heeft grote gevolgen voor de geloofwaardigheid van de zogenaamde nieuwe ‘bestrijding’ van oneigenlijk gebruik van toeslagen. Tijd voor wat opheldering, dat is wel zo makkelijk.
Frauderende Bulgaren
Om te begrijpen hoe het zo structureel fout is gegaan, is het van belang terug te spoelen naar 2013. In dat jaar was de zogenaamde Oost-Europese toeslagenfraude een hot topic. Voornamelijk Bulgaarse bendes schreven ‘spookburgers’ in bij gemeenten in Nederland zodat deze huur- en zorgtoeslagen genoten, terwijl zij gewoon in Bulgarije bleven wonen. Hier was de Nederlandse Staat uiteraard niet van gediend. Al snel volgde een nieuwe aanpak bij de Belastingdienst om fraude en oneigenlijk gebruik van belastingen en toeslagen te bestrijden, het zogenaamde ‘Combiteam Aanpak Facilitators’ (CAF).
CAF-11 dossier Hawaii
De bedoeling was dat het CAF misstanden als in 2013 zou voorkomen, maar het omgekeerde is gebeurd. Het ‘cowboyteam’ van de Belastingdienst begon een genadeloze speurtocht naar fraude, maar in de CAF-11 dossier Hawaii zaak ging het helemaal mis.
Het zat zo: in Nederland heb je recht op een kinderopvangtoeslag wanneer jouw kinderen bijvoorbeeld naar een gastouder gaan. Het Eindhovense gastouderbedrijf Dadim werd door de CAF verdacht van fraude. Vervolgens werd de kinderopvangtoeslag van ongeveer 300 ouders die klant waren bij Dadim stopgezet, omdat deze door het CAF van hetzelfde werden beticht. Maar het ging nog verder dan stopzetten: toeslagen die in het verleden verkregen waren, moesten prompt worden terugbetaald. Dit hield in dat ouders tienduizenden euro’s verschuldigd waren aan de Belastingdienst, zonder opgaaf van reden. Inzage in het dossier werd geweigerd en bezwaren werden niet in behandeling genomen.
Institutionele vooringenomen werkwijze en herstelsancties
Naar aanleiding van de onrechtmatige stopzettingen kwam op 14 november 2019 een onderzoeksrapport naar buiten. De onderzoekscommissie haalt hard uit en spreekt van een institutionele vooringenomen werkwijze. Hierbij werden de grenzen van handhaving bewust overschreden. Het ging om werkinstructies waardoor medewerkers een negatief vooringenomen beeld van de ouders hadden en er door gebrek aan kennis van hun achtergrond geen besef meer was van goed en kwaad. Bezwaar- en beroepstrajecten werden verhinderd en er werd zelfs gedateerd en vals bewijs gebruikt om de ‘fraude’ te onderbouwen. Het rapport dient als een interim-advies aan staatssecretaris van Financiën Menno Snel. Het advies luidt dat de gedupeerde ouders hun geld terug moeten krijgen en daarbovenop compensatie moeten ontvangen voor de gemaakte fouten. Snel heeft zijn excuses aangeboden. Er werd over zijn vertrek gespeculeerd, maar hij beloofde te gaan ‘optreden, in plaats van aftreden’. Dit optreden kwam deze week in het nieuws in de vorm van een dossier aan het adres van de gedupeerden, waarin nagenoeg alle informatie zwart gemarkeerd was en dus totaal onleesbaar. Deze zaak krijgt zeker nog een staartje en het is maar de vraag of dit de enige ‘CAF’ zaak blijft die zulke ontluisterende praktijken naar boven brengt.
