In oktober jongstleden meldde een oplettende twitteraar in een Nutella-store in het centrum van Amsterdam dat er een muis aan zijn crêpe was begonnen, voordat hij een hap kon nemen. De Nederlandse Voedsel en Warenautoriteit nam deze klacht heel serieus en sloot de winkel per direct. Een goed voorbeeld van hoe het mis kan gaan in de zogenaamde ‘Nutella-stores’ in ons stadscentrum. Buiten dat het hygiënisch gehalte in dit soort winkels vaak nog slechter is dan in het gemiddelde studentenhuis, valt ook op dat je in de binnenstad om de tien meter zo’n winkel tegenkomt. In 2015 telde de hoofdstad 57 winkels die erop gericht waren om toeristen in de binnenstad te trekken, maar dit aantal was in 2017 bijna verviervoudigd. Een verdere stijging van dat aantal werd dan ook in 2017 een halt toegeroepen door de gemeenteraad. Kajsa Ollongren, de huidige minister van Binnenlandse Zaken en destijds wethouder van Amsterdam, besloot toen om geen nieuwe vergunningen meer af te geven aan winkels die puur gericht waren op toeristen. De grote vraag is: hoe heeft het zover kunnen komen en wat gaat de gemeente Amsterdam doen om het bestaande overschot aan toeristenwinkels terug te dringen?
Monte Pelmo vs. IJscuypje
Het begon allemaal in 2009. In die periode waren er in de binnenstad veel protesten tegen de regulering van de gemeenteraad, omdat de raad had besloten dat vergunningsverplichtingen voor horecagelegenheden na jaren weer nageleefd moesten worden. Deze handhaving werd gedaan onder leiding van Els Iping (PvDA), voormalig voorzitter van het stadsdeel Centrum. Een van de oudste ijswinkels van Amsterdam, Monte Pelmo in de Jordaan, was er de dupe van. Voor hen was in het begin geen vergunning vereist, ook niet nadat de winkel van moeder op dochter was overgegaan. Echter, in 2009 maakte concurrent IJscuypje bezwaar tegen het feit dat zij wel een vergunning moesten hebben en Monte Pelmo niet. Het handhavende beleid van Iping kwam haar op veel kritiek te staan, van zowel Amsterdammers als toeristen lagen er boze brieven op haar mat. Eric van den Burg (VVD) maakte van deze kritiek handig gebruik door het beleid te bekritiseren en te stellen dat ondernemers juist geholpen moesten worden in de stad. Het bestuur van het stadsdeel Centrum heeft na de forse kritiek haar koers gewijzigd en besloot dat iedereen zonder vergunning ijs mocht verkopen. Iping dacht zelf dat dit mis zou gaan en met haar ook de eigenaar van Monte Pelmo. Het aantal ijssalons in de binnenstad vertienvoudigde in twee jaar tijd. Daarbij gingen de salons ook wafels en pannenkoeken verkopen, terwijl dit helemaal niet was vrijgegeven. Het stadsdeel Centrum wilde vervolgens haar handen er niet meer aan branden.
Amsterdamse aanpak
Dit was het geval tot twee jaar geleden. Toen besloot het gemeentebestuur, na een jarenlange inventarisatie, dat het genoeg was. Onder leiding van Kajsa Ollongren vaardigde het college van burgemeester en wethouders een verbod uit op toeristenwinkels, meerdere aanvragen voor vergunningen werden geweigerd. Na de gemeenteraadsverkiezingen van maart 2018 heeft het nieuwe, linkse gemeentebestuur aangekondigd dat toerisme in de binnenstad af zal nemen omwille van de overlast. In het collegeakkoord ligt besloten dat de toeristenbelasting omhoog gaat, dat zogenaamd pret-vervoer (fietstaxi’s e.d.) het centrum niet meer in mag, dat het aantal ‘Nutella-stores’ omlaag moet en dat zowel plezier- als toeristenvaart in het centrum verboden moet worden.
Met dat laatste is het gemeentebestuur al druk bezig, want sinds juni 2019 mag men niet meer zonder vergunning met meer dan twaalf personen op een boot over de grachten varen. De gemeente wil ook van ‘Nutella-stores’ af, omdat in een groot gedeelte de hygiëne weerzinwekkend is en er louter met cash betaald kan worden. Dit laatste is nu niet bepaald goed voor de schatkist van de gemeente Amsterdam. Ik wil niet iedere ‘Nutella-store’ betichten van belastingontduiking, maar menig Amsterdammer weet wat daar gebeurt…
