Bij binnenkomst bij Kennedy Van der Laan, waar we afspraken met partner Annemieke van der Beek, viel meteen de moderne uitstraling van het spiksplinternieuwe kantoor op. Direct kreeg ik spijt van mijn kledingkeuze, een jasje en hemd leek daar toch net wat te overdressed. Onder het genot van een heerlijke lunch, hoorden we alle ins and outs van het mededingingsrecht.
Nadat Van der Beek het gymnasium met een alfapakket op zak verliet wist ze één ding zeker, ik wil geen juf worden, dus dan maar rechten. Gedreven door een jeugd waarin ze her en der verspreid over de wereld heeft gewoond, was ze voornamelijk geïnteresseerd in ontwikkelingslanden en mensenrechten. Vanuit deze interesse is ze internationaal en Europees recht gaan studeren, waaronder mededingingsrecht. Als mededingingsrecht-advocaat treedt ze nu op voor grote bedrijven. “Toch is het ook leuk om te vertellen dat ik naast mijn werk als advocaat ook bezig ben met ontwikkelingsprojecten in ontwikkelingslanden, waarbij ik adviseer over hoe ze daar het best een mededingingsrecht stelsel kunnen neerzetten.’’ Ze vertelt dat ze onlangs op een congres in Zuid-Afrika, waar tientallen Afrikaanse landen waren vertegenwoordigd, een cursus gaf over hoe het mededingingsrecht in landen waar vaak corruptie heerst het best kan worden geïntegreerd. Hiermee lijkt ze een goede balans te hebben gevonden tussen haar werkzaamheden als advocaat in het bedrijfsleven en het helpen van mensen.
Andere werkcultuur
Na een jaar werkervaring op te hebben gedaan in Parijs ging Van der Beek aan de slag bij Nauta in Amsterdam. In 1992 werd Kennedy Van der Laan opgericht en maakte een vliegende start, met name op het gebied van IT-recht. Zo was en is Microsoft een cliënt. De technologische veranderingen in de IT-sector gaan gepaard met mededingingsrechtelijke kwesties, dus zocht Kennedy naar een mededingingsrecht-advocaat. Na de cultuur die destijds op de Zuidas heerste vond Annemieke de collegiale omgang bij Kennedy een werkelijke verademing. “Hier zijn we niet slechts gericht op winstmaximalisatie, maar op kwaliteit en het contact met de cliënt.” Dat komt goed uit, want naar eigen zeggen vindt ze het contact met cliënten het leukst, zoals het brainstormen over de juridische mogelijkheden van een nieuw bedrijfsplan.
Passie voor het mededingingsrecht
De aantrekkingskracht tot het mededingingsrecht komt bij Van der Beek voort uit de combinatie tussen een wetenschappelijke- en strategische denkwijze. Het mededingingsrecht is namelijk slechts gebaseerd op twee wetsartikelen, de rest is jurisprudentie. Als mededingingsrecht-advocate moet je continu op de hoogte zijn van hoe de rechtspraak zich ontwikkelt, dat maakt het academisch. Vervolgens moet er vanuit die wetenschappelijke kennis een vertaalslag worden gemaakt naar een strategisch plan voor bedrijven. “Als mededingingsrecht-advocate ben je eigenlijk een juridische strateeg voor bedrijven, je denkt mee met ondernemingen over hoe die hun beleid het best kunnen bepalen.” Op de vraag of dat werk niet voornamelijk bestaat uit het adviseren van bedrijven over hoe zij het best de regels van het mededingingsrecht kunnen omzeilen, volgt een ontkennend antwoord.“Het is niet zo dat bedrijven zoeken naar hiaten in het mededingingsrecht.” Ze vervolgt: “Mede uit angst voor hoge boetes en reputatieschade willen zij zich ook aan de regels houden. Tegelijkertijd moeten bedrijven soms met elkaar samenwerken om bepaalde efficiënties te kunnen verwezenlijken. Deze twee doelstellingen kunnen met elkaar op gespannen voet staan.’’
“Het is niet zo dat bedrijven zoeken naar hiaten in het mededingingsrecht”.
Uit de woorden van Van der Beek blijkt dat er niks onethisch aan haar werk kleeft. Zij legt uit dat een mededingingsrecht-advocaat in wezen de markt helpt door een zo eerlijk mogelijke uitkomst te bieden. Als voorbeeld haalt ze een zaak aan waar ze recent mee bezig is geweest, het geldtransport van de Nederlandse banken. Nu is het zo dat nagenoeg elke bank zijn eigen pinautomaat heeft. Zo vind je in de Kalverstraat om de zoveel meter een bank van zowel ING als Rabobank of ABN AMRO. Op korte termijn komt daar verandering in en kennen we één gemeenschappelijke gele pinautomaat. Met het oog op onnodige transportkosten is dit een logische verandering, tegelijkertijd is dit wel een afspraak tussen verschillende concurrerende bedrijven. “Als mededingingsrecht-advocate help je deze bedrijven bij het maken van dergelijke afspraken, zonder dat de consument er onder lijdt.’’ Deze bedrijven zijn zeker niet alleen maar afkomstig uit de diensten-of financiële sector, juist de afwisseling van de bedrijven die zich als cliënt aanbieden maakt het volgens Van der Beek zo uitdagend. Bij elke bedrijf moet de mededingingsrecht-advocate zich weer opnieuw inlezen, zo vergaart ze naar eigen zeggen kennis over tal van uit elkaar lopende sectoren. “Dan ga je opeens van prijsafspraken bij Schiphol naar het verdiepen in het dekken van geiten en schapen.”
De toekomst van de technologische vooruitgang
Dat het mededingingsrecht voornamelijk gebaseerd is op nationale en Europese jurisprudentie en regelgeving, maakt dat het mededingingsrecht constant in beweging is. De maatschappij verandert immers ook. De snelgroeiende technologische ontwikkelingen zijn op dit moment de voornaamste stuwende kracht hierachter. Grote bedrijven zijn steeds meer bezig met het vergaren van data. In data zit kennis en kennis is geld. Van der Beek noemt als voorbeeld de reeds geïmplementeerde Europese PSD2-richtlijn. “Voorheen was het zo dat alleen banken toegang hadden tot de betaalgegevens van de consument. Volgens de Europese Commissie zorgde dit voor een oneerlijke concurrentie ten opzichte van andere bedrijven.” Als reactie hierop kwam de Commissie met deze nieuwe richtlijn. Die zorgt ervoor dat dienstverlenende bedrijven, mits ze toestemming hebben van de consument, toegang hebben tot de bankgegevens. Een ontwikkeling waarmee het streven naar een gelijk speelveld op de Europese markt gebaat lijkt, maar waar aan de andere kant weer tal van nieuwe mededingingsrechtelijke kwesties opspelen: verkrijgen grote spelers als Apple, Google, Facebook en Alipay hiermee niet een dominante positie op de betaalmarkt ten nadele van de kleinere partijen?! “Dit zorgt voor een constant spanningsveld tussen bedrijven die met elkaar concurreren en het belang van consumenten, een speelveld dat enorm interessant is voor een mededingingsrecht advocaat’’. Als tip aan de rechtenstudenten van nu geeft Van der Beek dan ook: “Kijk eens naar het mededingingsrecht, het is interessanter dan het in eerste instantie lijkt. En er is bovendien enorm veel werk in te vinden.”
