In december 2023 is door Amerikaanse wetgevers een wetsvoorstel goedgekeurd waarmee ongeveer 886 miljard aan investeringen voor defensie gemoeid is. Ook de controversiële ‘Section 702’ van de Foreign Intelligence Surveillance Act (FISA) wordt door deze goedkeuring met twee jaar verlengd. De wet geeft de Amerikaanse inlichtingendiensten de bevoegdheid om binnen- en buitenlandse communicatienetwerken te surveilleren. Een door de Republikeinen voorgesteld amendement om Amerikaanse burgers tegen deze praktijk te beschermen, is niet aangenomen. Critici wijzen op de inbreuk op privacy en burgerrechten, terwijl voorstanders beweren dat deze bevoegdheden essentieel zijn voor de nationale veiligheid. Ondanks zorgen over mogelijk misbruik en schendingen van de privacy van Amerikaanse en buitenlandse burgers werd de verlenging goedgekeurd.
Overzeese spionage
De federale wet de FISA is aangenomen in 1978. Deze wet bevat procedures voor het fysiek en elektronisch toezicht op en het verzamelen van buitenlandse inlichtingeninformatie. Deze hebben betrekking op buitenlandse machten die verdacht worden van spionage of terrorisme. Ook private bedrijven, waaronder Amerikaanse cloud-aanbieders en hun data-opslag, vallen onder de wet. Grote bedrijven als Google en Apple zijn op grond van de FISA verplicht alle data te overhandigen bij een vermoeden van terroristische dreiging of spionage. Dit geschiedt allemaal zonder gerechtelijk bevel. Hoewel de wet enkel wordt toegepast op servers die op Amerikaanse bodem staan, is de situatie niet alleen voor Amerikanen zorgwekkend. Veel servers van in Europa veelgebruikte techbedrijven als Google staan namelijk op Amerikaans grondgebied. Hierdoor lopen Europese burgers mogelijk ook gevaar.
Binnenlandse zorgen
Het gebrek aan verantwoording heeft geleid tot toenemend misbruik door de Amerikaanse overheid. Hoewel de FISA oorpspronkelijk bedoeld was om communicatie tussen buitenlanders te onderscheppen, verzamelt de Amerikaanse overheid tegenwoordig ook vaak ‘per ongeluk’ communicatie van Amerikaanse burgers wanneer niet-Amerikanen contact met hen opnemen. Het aantal surveillance-opdrachten is tussen 1979 en 2007 bijna vertienvoudigd. In 2020 werd de communicatie van meer dan 200.000 Amerikaanse burgers zonder bevel gecontroleerd, met mogelijk miljoenen meer die werden geanalyseerd door inlichtingendiensten. Via de FISA gebruiken inlichtingendiensten namelijk een sleepnetmethode. Door deze methode wordt er van zowel verdachte als onschuldige Amerikanen informatie verzameld zodat kwaadwilligen opgespoord kunnen worden. Deze aanpak stelt nationale veiligheid boven persoonlijke vrijheid, zonder garantie op effectieve bescherming van privacyrechten. Door de aanpak van de Amerikaanse inlichtingendiensten wordt mogelijk het Vierde Amendement van de Amerikaanse Grondwet geschonden. Deze behelst een recht op privacy.
Politieke spanningen
Het PRISM-schandaal in 2013 maakte duidelijk dat de Verenigde Staten, met behulp van de FISA, Europese regeringsleiders hebben afgeluisterd. Daarnaast bleek dat medewerkers van inlichtingendiensten de FISA ook gebruikten voor persoonlijke doeleinden. Zij luisterden bijvoorbeeld journalisten en voormalige partners af. PRISM is een codenaam voor een programma dat de Amerikaanse National Security Agency (NSA) sinds 2007 gebruikt. De NSA verzamelt inlichtingen uit gegevens van diverse grote Amerikaanse internetbedrijven. Hiermee is duidelijk geworden dat de Verenigde Staten de formele regels van de FISA flexibeler hebben toegepast dan altijd is beweerd. Het in december 2023 voorgestelde amendement, dat vereist dat een gerechtelijk bevel nodig is voor toepassing van de FISA, heeft het net niet gehaald. Wel hebben de Republikeinen ervoor gezorgd dat de huidige wet niet met vijf, maar met twee jaar wordt verlengd. Oud-president Donald Trump is namelijk ook mogelijk tijdens zijn campagne in 2016 bespioneerd met behulp van de FISA. Hij heeft zich hierom meermaals tegen de wet uitgesproken. Mocht Trump binnenkort weer president worden, dan kan de werking van de wet door de kortere verlenging sneller worden aangepast.
Door de recente goedkeuring van de Amerikaanse Senaat wordt de FISA formeel gezien nu de RISAA (Reforming Intelligence and Securing America Act) genoemd. Rond de wettekst werden ook enkele amendementen voorgesteld die de maatregel enigszins zouden verzachten, zoals het moeten aantonen van sterke vermoedens. De amendementen werden echter niet goedgekeurd. De verlenging van de FISA markeert opnieuw een uitbreiding van de Amerikaanse spionage- en afluisterbevoegdheden, ondanks voortdurende zorgen over privacy en constitutionele rechten; zowel binnenlands als overzees.
