Er is de laatste tijd geen ontkomen meer aan deze ontwikkeling binnen de juridische markt: niet alleen binnen- en buitenlandse consultancy firms, maar ook andere bedrijven zoals rechtsbijstandverleners hebben hun zinnen gezet op de advocatuur. Het is niet dat de bedrijven momenteel zelf niet beschikken over juridische professionals, integendeel. Wat ze dwars zit is dat deze mensen niet naar buiten mogen treden als advocaat. Daar moet verandering in komen. Maar is dit in de praktijk wel haalbaar?
Gat in de markt
Tot op heden zit de juridische markt zo in elkaar dat advocaten hun beroep alleen kunnen uitoefenen als zij ook daadwerkelijk in dienst zijn van een advocatenkantoor. Andere bedrijven zijn wel in bezit van zogenaamde legal afdelingen, maar de juristen die hier werkzaam zijn mogen niet als advocaat optreden in de rechtszaal. Dit geldt niet alleen voor accountantskantoren, maar ook voor bijvoorbeeld rechtsbijstandverleners. Zelfs mededingingsautoriteit ACM zit de Nederlandse Orde van Advocaten (NOvA) al geruime tijd achter de broek aan, omdat zij vinden dat het tijd is voor betere marktwerking. De NOvA is daarom in december 2020 gestart met een experiment. Rechtsbijstandverlener SRK, die al meer dan een jaar de markt probeert binnen te dringen, mag nu voor maximaal vijf jaar de diensten van advocaat aanbieden.
Accountantskantoren staan al jaren vooraan in de rij om de advocatuur over te nemen. Dit was dankzij de strenge regels binnen de beroepsgroep tot op heden nooit mogelijk. Nu de kans bestaat dat deze regels in ieder geval voor een gedeelte weggevaagd worden, lijkt het erop dat ze eindelijk aan de beurt komen. Wanneer deze grote consultancy firms advocaten in dienst zouden mogen nemen is dit niet alleen goed voor de marktwerking, maar ook voor de cliënten. Waar fiscalisten en consultants onder een dak zijn te vinden, ontkomen zij er vandaag de dag niet aan om via een ander kantoor ook nog advocaten in te huren. Hen allemaal in hetzelfde kantoor onderbrengen lijkt dan ook de ideale oplossing.
Een kijkje over de grens
De traditionele scheiding die in Nederland nog geldt ten opzichte van accountants en advocaten is in het buitenland al veel langer van de baan. Waar hier de markten nog strikt gescheiden zijn, is in bijvoorbeeld het Verenigd Koninkrijk de volgende stap al genomen. De beperkingen van de juridische markt zijn daar sinds 2007 door middel van de Legal Service Act opgeheven. Dit resulteerde in een overname van advocatenkantoren Kemp Little, Riverview en Pangea door consultancy-giganten Deloitte en EY.
Water en vuur
Waarom is de juridische markt dan zo strikt afgescheiden als het openbreken ervan alleen maar een positieve invloed zou hebben op de marktwerking? Hier is een simpele verklaring voor: de twee totaal tegenover elkaar staande belangen die beide beroepsgroepen dienen. Aan de ene kant staan de accountants, die het publieke belang dienen en handelen voor the greater good. Aan de andere kant staan de advocaten, die koste wat het kost slechts het eenzijdige belang van hun cliënt behartigen. Hierdoor is volgens demissionair ministers van Financiën en Rechtsbescherming voorzichtigheid bij een samenwerking meer dan geboden.
Daarnaast is een belangrijk aspect dat hierbij komt kijken het veelbesproken verschoningsrecht van advocaten. Dit recht, inhoudende dat advocaten geen antwoord hoeven te geven op vragen die indruisen tegen de geheimhoudingsplicht die zij hebben ten opzichte van hun cliënt, geldt niet voor accountants. Daarmee zou de discretie en vertrouwelijkheid van het advies in twijfel kunnen worden getrokken. Dit privilege gaat gepaard met het zijn van advocaat en kan niet zomaar worden toegekend. Ook Marcel Pheijffer, hoogleraar forensische accountancy, onderstreept het belang van het verschoningsrecht. Hij vindt het niet verstandig om de beroepen die zo tegenover elkaar staan onder een dak te brengen. Hoewel het met het oog op buitenlands beleid een voor de hand liggende stap lijkt om de juridische markt open te gooien voor het bredere publiek, is het nog maar de vraag of dit in de praktijk wenselijk is.
