In augustus 2024 is de man die in Nederland voor het eerst werd veroordeeld voor ‘stealthing’ vrijgesproken in hoger beroep. Stealthing, een vorm van seksueel geweld, is condoomsabotage tijdens de seks. Het stiekem afdoen van het condoom valt hieronder. Met de nieuwe Wet seksuele misdrijven, die op 1 juli 2024 is ingegaan, zijn de mogelijkheden van bescherming voor slachtoffers uitgebreid. Opvallend is dat de vereisten voor wat als verkrachting kan worden beschouwd aanzienlijk zijn veranderd. Hoe beïnvloedt de nieuwe wet de strafbaarheid van stealthing?
Interpretatie verandering?
In de onderhavige zaak veroordeelde de rechtbank de 28-jarige man voor dwang op grond van artikel 248 Wetboek van Strafrecht. Ondanks dat de vrouw aangaf geen onveilige seks te willen hebben, deed hij stiekem het condoom af. Volgens de rechtbank was geen sprake van verkrachting. Volgens de oude Wet seksuele misdrijven was volgens het toenmalige wetsartikel 242 Sr. voor verkrachting onder andere vereist dat dwang bewezen moest worden. Tevens moest het dwingen betrekking hebben op het element seksueel binnendringen van het slachtoffer. Daarvan was in deze zaak geen sprake volgens de rechtbank, omdat hier overeenstemming over was. De rechtbank oordeelde dat het onverwachts handelen betrekking had op het seksueel binnendringen zonder condoom.
De extensieve wetsinterpretatie zou vereisen dat seksueel binnendringen zonder condoom valt onder ‘seksueel binnendringen’ in de zin van artikel 242 Sr. Dit werd door de rechtbank afgewezen op grond van het legaliteitsbeginsel. De rechtbank stelde: ‘De verdachte zou dan worden veroordeeld voor een handeling die (nog) niet verboden was op het ogenblik waarop deze plaatsvond’. De toevoeging van ‘nog’ impliceerde dat door toekomstige wetswijzigingen wellicht dergelijke situaties anders beoordeeld zouden kunnen worden.
Onvoldoende bewijs
Op 22 augustus sprak het gerechtshof de verdachte vrij van verkrachting en dwang, omdat het stiekem afdoen van de condoom tijdens de seks niet bewezen kon worden. De WhatsApp-berichten na de seks tussen de verdachte en de vrouw gaven te weinig aanwijzingen. Hierdoor kwam het hof niet toe aan de vraag of stealthing kan worden gekwalificeerd als verkrachting of dwang onder de oude Wet seksuele misdrijven. De uitspraak onderstreept daarmee een belangrijk probleem: stealthing-zaken kunnen door het beperkte bewijs moeilijk te bewijzen zijn. De zaak roept vragen op over hoe deze situaties in de toekomst behandeld zullen worden, zeker in het licht van de nadruk op instemming en vrijwilligheid in de nieuwe wetgeving. Daarnaast zet de uitkomst aan tot reflectie over de verhouding tussen de huidige wet en de nieuwe normen en waarden rondom consent. De vraag is hoe deze veranderingen van invloed zijn op de strafbaarheid van stealthing in de toekomst.
Consent op de eerste plaats
In de nieuwe Wet seksuele misdrijven is, in tegenstelling tot in andere landen, stealthing nog niet expliciet opgenomen in de wet. Daarentegen kunnen daders sinds de intreding er wél voor worden veroordeeld. Dit komt doordat de nieuwe wet nadruk legt op de afwezigheid van consent, terwijl de vorige wet de nadruk legde op dwang. In het consentmodel is de aanwezigheid van dwang niet meer nodig voor de veroordeling tot verkrachting. Mocht dwang wel voorkomen en worden bewezen, dan kan dit leiden tot strafverzwaring voor de dader.
In het huidige consentmodel is de ontbrekende wil genoeg voor een veroordeling. De wil kan ook ontbreken als gevolg van onvrije wilsvorming door misleiding, waar stealthing ook onder kan vallen. Hierdoor biedt de nieuwe wet meer ruimte voor bestraffing. Het consentmodel weerspiegelt niet alleen een juridische, maar ook een maatschappelijke erkenning van de veranderende normen en waarden rond seksualiteit en grenzen. Iemand is nu strafbaar als diegene weet of had moeten weten dat de ander geen seksuele handelingen wilde ondergaan. Toenmalig demissionair minister Yesilgöz verduidelijkte: ‘Seks hoort altijd vrijwillig en gelijkwaardig te zijn’. Deze ontwikkeling weerspiegelt een bredere verschuiving in de manier waarop de maatschappij naar verkrachting en seksueel grensoverschrijdend gedrag kijkt. Waar vroeger de nadruk lag op fysieke dwang, wordt nu steeds meer gefocust op het belang van vrijwilligheid en gelijkwaardigheid bij seksuele interacties.
