Kunstmatige intelligentie lijkt in korte tijd de wereld over te nemen: de snelle verwerking van gegevens en het aanbod van gepersonaliseerde ervaringen voor consumenten zijn niet meer weg te denken. Het grootschalig gebruik van AI vereist grip op zowel Europees als nationaal niveau. In Brussel wordt hard gewerkt aan de Europese AI Act, het eerste alomvattende juridische kader voor AI ter wereld. Momenteel zijn de meeste AI-modellen nog altijd ongereguleerd. Ook volgens de Nederlandse overheid moet er verandering komen. De rijksoverheid stimuleert de ontwikkeling van een eigen open taalmodel GPT-NL. Zal dit de start zijn van een trend naar meer transparantie vanuit AI-modellen?
Open(AI) kaart spelen
Transparantie vanuit de AI-modellen is de belangrijkste voorwaarde om controlebevoegdheden te bieden voor gebruikers en overheden. Het is van belang de werking en mogelijkheden van de onderliggende algoritmen te verhelderen. Grote AI bedrijven zoals OpenAI zijn volgens critici niet helder over de werking van hun geavanceerde technologieën. De Rijksoverheid heeft besloten het gebrek aan transparantie de kop in te drukken in Nederland en is daarom begonnen aan de ontwikkeling van GPT-NL.
GPT-NL zal op het eerste gezicht niet veel verschillen van ChatGPT. Toch zijn er cruciale veranderingen die het model zal meebrengen. Dankzij de open structuur van GPT-NL kunnen partners data en kennis bijdragen aan het model en toepassingen ontwikkelen. Zo kunnen academische instellingen, onderzoekers en overheden het model inzetten, wat bijdraagt aan meer openheid, transparantie en bescherming van gebruikersprivacy. Bovendien zal het voor iedereen mogelijk zijn inzicht te krijgen in de werking van de onderliggende software en de manier waarop GPT-NL gegevens gebruikt. De rijksoverheid beoogt met het taalmodel onder andere dat Nederland minder afhankelijk wordt van buitenlandse AI-bedrijven die niet transparant zijn.
Keerzijde van de med-AI-lle
De exponentiële groei van AI zorgt ervoor dat het steeds dieper doordringt tot in de vezels van de samenleving. Het heeft de potentie een enorm aanvullende rol te spelen in verschillende sectoren. Denk aan de huidige arbeidstekorten in het onderwijs, de zorg en sociale voorzieningen. De staatssecretaris Digitalisering en Koninkrijksrelaties benadrukt tevens de mogelijkheden van AI om de arbeidsproductiviteit van overheidspersoneel en daarmee ook de kwaliteit van dienstverlening van de overheid te verbeteren. Tegelijkertijd voldoen huidige generatieve AI-modellen zoals ChatGPT momenteel niet aan de geldende privacywetgeving, wat betekent dat het gebruik ervan door overheidsinstanties in beginsel niet is toegestaan. De capaciteit van deze generatieve AI kan zo niet volledig benut worden vanwege het gebrek aan transparantie en veiligheid.
EU versus Techlobbyisten
Het creëren van regelgeving voor AI-regulering gaat niet zonder slag of stoot. Techbedrijven die commercieel actief zijn binnen het AI-domein zullen blijven lobbyen en gaandeweg het proces invloed proberen uit te oefenen op de politieke agenda. Dit gebeurde bij de totstandkoming van de Europese AI Act, waarbij Microsoft en Google hun belangen op de Europese markt wilden verdedigen. De lobby leidde tot een afzwakking van de AI Act. Reeds is er in Brussel voor nog meer opschudding gezorgd door een recente samenwerking van Microsoft en het Franse AI-bedrijf Mistral. Microsoft heeft namelijk op 29 februari 2024 een grote investering gedaan in Mistral. Volgens leden uit het Europese Parlement lijkt deze samenwerking schijn te wekken dat Microsoft, via Mistral, Europese regelgeving probeert te versoepelen.
In hoeverre GPT-NL een start zal zijn van een trend naar meer transparantie vanuit AI-modellen is nog onduidelijk. Er moet in elk geval veel veranderen om AI volledig te kunnen vertrouwen. Invloedrijke techbedrijven zullen hier een stokje voor willen steken omwille van hun commerciële belangen. Het zal hierdoor een moeilijk traject blijven om wet- en regelgeving omtrent regulering van de accelererende AI-technologie tot stand te laten komen. En dan is nog maar de vraag of het juridische kader voor de evoluerende AI toekomstbestendig is of alweer achterhaald.
