Zeven inwoners van Bonaire hebben samen met Greenpeace de Nederlandse overheid opgeroepen om het eiland klimaatbestendiger te maken. Afgelopen mei stuurden zij een sommatiebrief naar premier Rutte, waarin zij concrete mitigatie- en adaptatiemaatregelen vorderen. De brief is een laatste waarschuwing voordat de eisers de Nederlandse staat dagvaarden bij de rechtbank. Zij geven de regering tot eind september de tijd om actie te ondernemen om de nationale emissie van broeikasgassen voor 2040 met 100% te verminderen ten opzichte van 1990. Volgens Greenpeace-directeur Andy Palmen is het huidige beleid namelijk dweilen met de kraan open.
Zorgplicht
Sinds 2010 is Bonaire, net als Saba en Sint Eustatius, ingericht als openbaar lichaam binnen het Nederlands koninkrijk zoals bedoeld in artikel 134 van de Grondwet. Het openbaar lichaam heeft geen gemeentelijke status en heeft in plaats daarvan een aparte bestuursstructuur die is vastgelegd in de Wet openbare lichamen Bonaire, Sint Eustatius en Saba (WolBES). Ondanks de zekere mate van autonomie in het bestuur en de mogelijkheid tot uitvoering van taken op lokaal niveau, blijft deze structuur onderworpen aan de wetten en regels van de Nederlandse staat. Nederland heeft op zijn beurt een zorgplicht ten opzichte van de openbare lichamen. Dit betekent dat de Nederlandse staat verantwoordelijk is voor waarborging van goed bestuur, bescherming van de rechten en vrijheden van Bonairianen en bevordering van hun welzijn. Dus ook op het gebied van klimaatverandering.
Bonaire op hete kolen
De ligging en geografie van Bonaire maken het eiland bijzonder kwetsbaar voor broeikaseffecten. Rapporten van de Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC) onderschrijven de urgentie voor kleine eilanden van het beperken van de opwarming tot 1,5 graad, waaraan ook Nederland zich middels het breed geratificeerde Parijs-akkoord gecommitteerd heeft. Uit onderzoek van de Vrije Universiteit blijkt dat door klimaatverandering een vijfde van Bonaire gevaar loopt tegen het einde van de eeuw permanent te worden opgeslokt door de zee. Koraalriffen, die werken als natuurlijke golfbrekers, verdwijnen en hittegolven nemen toe. De gevolgen van klimaatverandering zijn op Bonaire al duidelijk voelbaar in de leefomgeving, gezondheid en inkomstenbronnen. Die zullen hoogstwaarschijnlijk alleen maar in ernst toenemen als de staat niet snel zijn verantwoordelijkheid neemt.
Bonaire in de kou
Voor Europees Nederland zijn er wel plannen voor bescherming tegen dergelijke klimaatgerelateerde risico’s. Zo zet de Nationale Klimaatadaptatiestrategie 2016 (NAS) de koers uit voor een klimaatbestendig Nederland. De NAS stelt dat ‘de klimaatproblematiek in de Caribische delen van het Koninkrijk significant anders is en een afzonderlijk plan vereist’. Een concreet plan bestaat echter nog steeds niet. De nalatigheid van de regering vormt een schending van de mensenrechten van zijn burgers op Bonaire en dus van de zorgplicht. Het Urgenda-arrest uit 2019 heeft de verplichting van de staat bevestigd om binnen het kader van artikel 2 en 8 EVRM ‘het zijne’ te doen ter beperking van de mondiale uitstoot van broeikasgassen. Volgens Amnesty International gaat klimaatrechtvaardigheid over de rechtvaardige verdeling van de lasten die klimaatverandering met zich meebrengt.
Bonaire wordt, in het licht van diens kleine uitstoot, onevenredig getroffen door de gevolgen van klimaatverandering. Nederland laat Bonaire in de kou staan.
De laatste druppel
De situatie op Bonaire wordt verergerd doordat de staat te weinig doet om verschillende structurele problemen aan te pakken. Dat blijkt ook uit rapporten van de Nationale ombudsman, die eerder onderzoek deed naar onder andere knelpunten voor Caribische studenten en armoede. Deze problemen vergroten de actuele en potentiële impact van klimaatverandering voor de inwoners van Bonaire. Dit laat zien dat het niet alleen gaat om een ecologisch, maar ook een sociaal probleem, dat leidt tot ongelijkheid en onrechtvaardigheid.
Gelukkig is er hoop. Minister Rob Jetten heeft de urgentie van de situatie erkend en heeft plannen aangekondigd om Bonaire duurzaam en veerkrachtig te maken. Het is daarbij essentieel dat Nederland zijn beloftes nakomt, nauw samenwerkt met de lokale gemeenschappen en spoedig maatregelen implementeert die het eiland behoeden tegen verdere gevolgen van klimaatverandering. Op deze manier kan een duurzamere toekomst gewaarborgd worden en kunnen de kwetsbare gemeenschappen van Bonaire de bescherming krijgen die ze verdienen.
