Het Amerikaanse techbedrijf OpenAI lanceerde in november 2022 ChatGPT. Dit is een prototype van een chatbot met kunstmatige intelligentie, gespecialiseerd in het voeren van een dialoog met mensen. Het algoritme van ChatGPT is zelflerend en wordt continu getraind met nieuwe informatie. Miljoenen mensen experimenteren inmiddels met het online taalmodel. Dit wordt beschouwd als een geweldige stap in de wereld van kunstmatige intelligentie. Zijn wij mensen nog nodig of ligt de toekomst in de ‘handen’ van chatbots? En wat betekent deze technologische revolutie voor ons als juristen?
Fouten maken is menselijk
ChatGPT geeft veel informatie, maar de bronnen zijn lastig te verifiëren. Bovendien gebruikt de machine alleen data tot en met 2021. De chatbot geeft regelmatig onjuiste of misleidende informatie in zijn antwoorden, aldus OpenAI. Wanneer ChatGPT bijvoorbeeld gevraagd wordt een samenvatting te geven van een rechterlijke uitspraak, is de kans aanwezig dat deze niet klopt. Bovendien zijn sommige onderwerpen te complex voor ChatGPT, zoals het handelsnaamrecht. Hoogleraar Artificiële Intelligentie (AI) Maarten de Rijke van de Universiteit van Amsterdam constateert dat het programma bij onwetendheid begint te ‘hallucineren’. Het programma vult gaten in zijn kennis op met pure verzinsels. Opdrachten moeten nooit volledig worden overgelaten aan chatbots; het moet altijd gaan om een samenwerking tussen de chatbot en de mens. Het is veel werk om AI uiteindelijk feilloos te laten functioneren. John McCarty stelde ‘‘as soon as it works, no one calls it AI anymore.’’ Wanneer de wens bestaat AI foutloos in de praktijk te brengen, moet er nog lange tijd aan gewerkt worden.
Robotrechters
Juan Manuel Padilla, een rechter in Cartagena, schrijft in een vonnis dat hij ChatGPT heeft geconsulteerd. Hij is van mening dat met behulp van AI de overbelaste rechterlijke macht van Colombia efficiënter kan werken. Een vraag stellen aan een chatbot betekent volgens Padilla overigens niet dat rechters ophouden zelf na te denken. Juridische experts reageren kritisch op het gebruik van AI door de rechter. Onder het mom van vermeende efficiëntie worden grondrechten in gevaar gebracht. Denk hierbij aan het recht op een eerlijk proces en toegang tot de rechter, voortvloeiend uit artikel 6 EVRM.
Menselijke betrokkenheid bij rechtspraak hangt nauw samen met de algemene perceptie van rechtvaardigheid en daarmee met het recht op een eerlijk proces. De rechtspraak moet technologie als instrument optimaal benutten, maar de software mag niet belangrijker worden dan de mens. Rechtsgeleerde Joseph Vinning schreef in zijn boek The Authoritative and the Authoritarian dat een juridische tekst alleen betekenis krijgt als iemands geest erin te herkennen valt. Op die manier krijgt een stuk tekst autoriteit. Indien een rechter bij het schrijven van een vonnis gebruikmaakt van een geesteloos object als ChatGPT, kan dit ten koste gaan van de autoriteit van de rechtspraak.
Auteursrechten en AI
Een auteursrechtelijk beschermd werk is een creatie met een eigen, oorspronkelijk karakter waarbij persoonlijke keuzes zijn gemaakt. Een auteursrechthebbende kan partijen die inbreuk maken op zijn auteursrecht verzoeken te stoppen met openbaarmaking van het werk. Bij AI genereert de software nieuwe data door mensenwerk te herstructureren en dus te hergebruiken. Het afstaan van jouw werk aan AI kan in essentie betekenen dat je jouw creatieve werk overgeeft aan de software. Deze kan hiermee gelijkwaardige werken creëren. Hieronder komt niet jouw naam te staan, want jij hebt het immers niet gemaakt. Jouw werk was slechts een van de duizenden inspiratiebronnen die zijn gebruikt om tot het nieuwe door AI gemaakte werk te komen. Bovendien, wie kan handhaven op een tekst die automatisch gegenereerd is door AI? Het is lastig te achterhalen hoe de creatieve keuzes zijn gemaakt en dit moet wel onderbouwd worden als je naar een (robot)rechter stapt.
ChatGPT is nog volop in ontwikkeling en maakt net als mensen (nog) fouten. Belangrijk is te realiseren dat het menselijk beoordelingsvermogen door de opkomst van deze technologie essentieel blijft. ChatGPT: zijn wij juristen nog nodig? ‘‘Ja, juristen zijn nog steeds nodig. Hoewel ChatGPT mogelijk een breed scala aan informatie heeft, blijft er behoefte aan menselijke interpretatie en toepassing van juridische kennis in complexe geschillen’’, aldus ChatGPT.
