Mag een ongehuwde vrouw van 30 jaar of ouder als ingezetene stemmen in Nederland? Dit was de centrale vraag die in 1883 bij de Hoge Raad speelde. Feministisch boegbeeld Aletta Jacobs verzocht de Hoge Raad hier artikel 3 van de Kieswet uit 1850 op een wijze te interpreteren welke tot een bevestigend resultaat zou leiden. Ondanks dat vrouwen volgens de letter van de wet niet expliciet van kiesrecht uitgesloten waren, wees de Hoge Raad haar verzoek toch af. Hoewel de zaak geen direct succes had, was het wel een belangrijke stap in de strijd voor het vrouwenkiesrecht en vrouwenemancipatie. Sinds oktober 2022 is deze 140 jaar oude uitspraak online beschikbaar. In het licht van deze publicatie zal worden besproken waarom archivering een belangrijke rol speelt bij activisme. Daarbij zullen huidige ontwikkelingen hieromtrent worden besproken en zal kort worden stilgestaan bij de rol die het internet hier kan spelen.
Geluiden
Jacobs is met haar inzet tegen de dubbele moraal een protagonist binnen de eerste feministische golf. Door publicatie van de uitspraak omtrent het vrouwenkiesrecht worden we opnieuw herinnerd aan het belang van haar strijd. Een van de manieren voor het terughalen en opwekken van geluiden die klonken binnen bepaalde bewegingen uit het verleden, is door middel van archivering. Dit geldt overigens ook voor (ongehoorde) stemmen van minderheden. Hierbij dient archivering gezien te worden als het verzamelen en registreren van bijvoorbeeld bepaalde zaken, voorwerpen of artikelen, met als doel het terughalen van verhalen en deze beschikbaar te maken.
Strategisch archief
De archiefpraktijk kan in sommige gevallen aangemerkt worden als politiek beladen. Archivering aan de hand van een politieke agenda wordt daarom ook wel archief-activisme genoemd. Als gevolg van archivering ontstaan mogelijkheden voor potentieel positief dialoog. Dit speelt bijvoorbeeld een rol bij persoonlijke en collectieve identificatie van groepen en het bevorderen van begrip over bepaalde opvattingen en vooroordelen. Juist in dergelijke gevallen speelt de historische context een grote rol en kan het discussie veroorzaken. Denk hierbij bijvoorbeeld aan het recente discours omtrent de Nederlandse koloniale geschiedenis. Deze hedendaagse inzet voor een dergelijk collectief bewustzijn en collectieve erkenning, kan een nieuwe dimensie aan archivering bieden en het meer dan het louter verzamelen van voorwerpen en documenten maken.
Binnen huidige ontwikkelingen rondom archivering valt een tweeledigheid te herkennen. Waar voorheen de archiefrol vooral was toe te wijzen aan publieke instellingen, is tegenwoordig een zekere privatisering waar te nemen. Bedrijven nemen vaker de plaats in van publiek gefinancierde instituten en daarbij ook de functie van het archiveren en tentoonstellen van verschillende perspectieven. Dit zie je terug in bezuinigingen van overheidssubsidiëring binnen de cultuursector en de opkomst van instanties zoals The Black Archives Amsterdam, Dig It Up Rotterdam en The Niteshop Underground Embassy. Het bespreken van deze privatisering laat echter geen ruimte voor negatieve implicaties hieromtrent. Het is vooral interessant om na te denken over wat voor invloed deze ontwikkelingen kunnen hebben.
Let’s get digital
In het kader van veranderingen rondom archivering is het relevant stil te staan bij de functie van het internet hierin. De uitspraak van de zaak van Jacobs is namelijk gepubliceerd op een openbare website en behoort dus tot het publieke domein. Hiermee wordt een stuk relevante geschiedenis voor iedereen toegankelijk zonder dat hier voorafgaand een instantie, zowel publiek als privaat, met een expositie voor nodig is geweest. De digitale wereld kan zorgen voor het vervagen van de grenzen tussen het private en publieke. Zo roept de aard van het internet vragen op die de discussie kunnen verbreden.
Uiteindelijk is het belangrijk dat er gesprekken worden gevoerd. Archivering en tentoonstelling kunnen hierbij een relevante rol spelen en bijdragen aan breder begrip van de dingen om ons heen. Het heeft overigens tot 1919 moeten duren voordat vrouwen in Nederland kiesrecht verkregen. Gelukkig heeft, de destijds 65-jarige, Jacobs het mogen meemaken. Ben jij geïnspireerd geraakt en wil je meer weten, bezoek dan de eerder genoemde instanties zoals The Black Archives en lees (vooral als rechtenstudent) de uitspraak van de Hoge Raad in de zaak van Jacobs er nog eens op na. Wie weet leidt het tot nieuwe inzichten.
