Angel Dzhambazki heeft zich op 17 februari met één handeling wereldberoemd gemaakt. De Hongaarse Europarlementariër vond het nodig om na een debat een armgebaar te maken die sterk overeenkomt met de fascistengroet, oftewel de Hitlergroet. Dzhambazki ontkent dit en zegt dat het gebaar enkel een afscheidsgroet was richting de voorzitter van het Europees Parlement. Aanleiding voor zijn ‘groet’ is de uitspraak van het Hof van Justitie. Hierin heeft het Hof geoordeeld dat de Europese Commissie bevoegd is te korten op subsidies wanneer blijkt dat een EU-lidstaat de beginselen van de democratie in gevaar brengt. Dit laatste is onder andere het geval bij Polen en Hongarije. De Europese Commissie wachtte met handelen tot nadere uitspraak van het Hof van Justitie. Nu deze is gekomen, lijkt niks de Commissie meer in de weg te staan om even lekker opnieuw te gaan rantsoeneren, toch?
Kraandraaien
Brussel heeft al jaren problemen met Polen. Rechters in deze lidstaat worden politiek benoemd, waardoor zij de schijn van afhankelijkheid opwekken. Hongarije doet daar nog een schepje bovenop. Het heeft een hele waslijst aan aspecten die in strijd is met de democratische rechtsstaat. Op 16 december 2020 hebben het Parlement en de Raad daarom een verordening vastgesteld die erin voorziet dat de Uniebegroting wordt beschermd wanneer beginselen van de rechtsstaat in een lidstaat worden geschonden. Deze verordening geeft de Commissie toestemming om de geldkraan – desnoods helemaal – dicht te draaien. Polen en Hongarije waren het niet eens met deze verordening en hebben een zaak aangespannen bij het Hof.
Linea rechtsstaat
Wat betreft de rechtsgrondslag van de verordening, moet er in de eerste plaats een verband zijn tussen de geschonden beginselen en de financiële belangen van de Unie die hierdoor worden aangetast. Zij mogen dergelijke schendingen op zichzelf niet bestraffen, maar de schendingen moeten van invloed zijn op de begroting van de Unie. In de tweede plaats keek het Hof of de verordening niet artikel 7 VEU omzeilt. Dit artikel geeft de Raad bevoegdheden op te treden wanneer lidstaten de democratie in gevaar brengen. De verordening ziet op bescherming van de begroting en geeft de Commissie bevoegdheden naar evenredigheid op te treden wanneer deze in het geding komt. Beide streven een ander doel na en hebben een ander onderwerp. Als laatste opperden Polen en Hongarije dat de verordening geen definitie gaf van het begrip “rechtsstaat” en de beginselen daarvan. Dit argument veegde het Hof linea recta van tafel. Het Hof beargumenteerde dat deze beginselen hun oorsprong vinden in de gemeenschappelijke waarden die ook door de lidstaten in hun eigen rechtsstelsels worden erkend.
Pusscie
De Commissie heeft altijd voorgehouden dat de uitspraak van het Hof de enige sta-in-de-weg is om niet over te gaan tot handelen. Nu deze er eindelijk is, blijkt juist het tegendeel waar. Met zijn arrest legt het Hof de bal terug bij de Commissie, die al meer dan een jaar treuzelt om het zogenaamde ‘conditionaliteitsmechanisme’ – geld afpakken van stoute lidstaten – toe te passen. Tot grote ergernis van iedereen, beraadt de Commissie zich nu pas over de voorwaarden waaraan dit mechanisme moet voldoen om te worden ingezet. Daarom wordt er al langere tijd druk uitgeoefend vanuit verschillende lidstaten en zelfs het Europees Parlement. Sterker nog, het Parlement spande een rechtszaak aan om de Commissie ertoe te bewegen actie te ondernemen. Het blijkt dat overheden achter de schermen niet zo stoer zijn als ze doen voorkomen. Zo willen ze eerst de verkiezingen in Hongarije afwachten, als de corrupte premier Orbán deze namelijk verliest, zou dit het tij kunnen keren. Daarnaast spelen ook de geopolitieke spanningen rond Oekraïne en Rusland een rol. Niemand zit te wachten op nieuwe conflicten met Polen. Zij zijn namelijk strategisch van cruciaal belang in de houding ten aanzien van Rusland.
De uitspraak van het Hof heeft vooralsnog niet voor het juiste effect gezorgd. Het groene licht waar iedereen op zat te wachten is eindelijk gekomen, maar de Commissie heeft nog geen intentie gehad te willen doorrijden. Eerst zullen de voorwaarden moeten worden opgesteld waaraan voldaan moet zijn voordat de geldkraan daadwerkelijk dichtgedraaid kan worden. Tot die tijd zullen landen zoals Polen en Hongarije nog steeds hun gang kunnen gaan en zijn we geen stap dichterbij Europese integratie.
