De aflevering van het BNNVARA-programma BOOS over seksueel grensoverschrijdend gedrag en machtsmisbruik binnen misschien wel de bekendste talentenjacht van Nederland, was afgelopen week het meest besproken onderwerp. Verschillende media noemen het ook wel ‘het grootste Nederlandse showbizz-schandaal sinds tijden’. Tientallen vrouwen stellen slachtoffer te zijn van seksueel grensoverschrijdend gedrag door meerdere grote namen bij The Voice of Holland. Tegen een aantal van hen is inmiddels aangifte gedaan. Het juridische balletje is daardoor gaan rollen. Voor ons aanleiding om een aantal strafrechtelijke basisbeginselen te belichten die een rol spelen bij een eventuele strafzaak.
Eén getuige is geen getuige
Nu aangifte is gedaan tegen enkele kopstukken van The Voice of Holland zijn de politie en het Openbaar Ministerie (OM) een onderzoek gestart naar de wantoestanden bij het televisieprogramma. In een verklaring laat het OM weten dat het verkrijgen van bewijs in dergelijke zedenzaken vaak lastig is en daarom veel tijd kost. De reden hiervoor is dat het vaak gaat om het woord van het slachtoffer tegenover dat van de verdachte. Dit kan een probleem vormen, aangezien in het strafrecht het beginsel geldt dat één getuige geen getuige is. Het strafrechtelijk onderzoek kan hierdoor lang duren. Voor slachtoffers brengt dit vaak frustraties en een gevoel van machteloosheid mee, omdat het niet zeker is of de zaak überhaupt voor de rechter komt. Om dit gevoel bij slachtoffers te verminderen, hebben zij het recht om informatie te krijgen over het gehele strafproces en over de vraag of ze recht hebben op een schadevergoeding. Daarnaast komt hen ook het spreekrecht tijdens een zitting toe, indien het OM besluit over te gaan tot vervolging.
Totdat het tegendeel bewezen is
Het uitgangspunt in het strafrecht is een vermoeden van onschuld, ook wel de ‘onschuldpresumptie’ genoemd. Dit betekent dat de verdachte gedurende het proces als onschuldig moet worden behandeld, totdat het tegendeel bewezen is. In zedenzaken zoals de onderhavige, waar de media volle bak bovenop zit, lijkt de onschuldpresumptie het onderspit te delven. Zo werden slachtoffers rondom #MeToo op sociale media een aantal jaar geleden overwinnaars genoemd en werden de beschuldigden publiekelijk uitgedaagd om hun verantwoordelijkheid te nemen. Ook nu is bij het The Voice-schandaal zichtbaar hoe de media een rol speelt in het vormen van een publiekelijk beeld over schuld en onschuld. Het gebrek aan bewijs van wat er gebeurd is, kan door de publieke verontwaardiging in dit soort zaken dus snel leiden tot een omkering van de bewijslast. Verdachten worden bij voorbaat en public schuldig verklaard zonder dat een onafhankelijke rechter daarover heeft geoordeeld.
Schending of steun?
De onschuldpresumptie is een grondbeginsel dat is bedoeld om bescherming te bieden aan verdachten in de verticale verhouding. Dat wil zeggen de staat tegenover de burger. In de horizontale (civiele) verhouding geldt dit principe niet. Iemand die publiekelijk wordt beschuldigd van seksueel grensoverschrijdend gedrag kan wanneer hij opzettelijk in zijn eer of goede naam wordt aangetast, aangifte doen wegens smaad of laster. De vraag is echter of een beroep hierop zal worden toegekend. Het maatschappelijke belang om grensoverschrijdend gedrag bespreekbaar te maken, is immers groot. Juist omdat het in zedenzaken zo moeilijk is om bewijs te verkrijgen en dit grote impact kan hebben op slachtoffers, kan een mediastorm eraan bijdragen dat slachtoffers zich in dergelijke zaken gehoord voelen en taboes doorbroken worden.
Voor betrokkenen is het nu afwachten wat volgt uit het onderzoek van de politie en het OM. Afhankelijk van het delict en de omstandigheden van het geval, hangt de verdachten bij een veroordeling een maximum gevangenisstraf van 8-12 jaar boven het hoofd. De rechter houdt hierbij ook rekening met recidive. Zo zal de straf hoger uitvallen op het moment dat meerdere losse zedendelicten zijn gepleegd door deze persoon.
Ben je zelfs slachtoffer van seksueel grensoverschrijdend gedrag en/of machtsmisbruik? Kijk op de website van Slachtofferhulp Nederland. Zij kunnen je op verschillende manieren ondersteunen.
