Frederiek de Vlaming is als criminologe die gespecialiseerd is in het internationaal strafrecht, niet echt een typische jurist te noemen. Als onderzoeker aan de rechtenfaculteit van de UvA, directeur van de Nuhanovic Foundation en initiatiefnemer van een Syrisch juridisch netwerk, zet zij zich achter de schermen in voor het verbeteren van de rechtsgang bij internationale misdrijven. Een veelzijdig persoon die binnen de sociaal wetenschappelijke kant van rechtsgeleerdheid probeert een brug te slaan tussen de wetenschap, de juristerij en maatschappelijke organisaties.
De utopie van een internationaal tribunaal
Hoewel Frederiek de Vlaming als criminologe meer een sociaal wetenschapper is dan een jurist pur sang, zet zij zich toch al haar hele leven achter de “juridische schermen” met passie in voor het verbeteren van de rechtsgang bij internationale misdrijven tegen de mensheid. Tijdens de studie criminologie werd haar passie aangewakkerd, waarna zij zich specialiseerde in het internationaal strafrecht. Zij schreef haar promotieonderzoek over het Joegoslaviëtribunaal.
“In een complexe oorlog als deze een uiterst lastige vraag, doordat een regime alleen al een heel groot aantal aan potentiële misdadigers heeft.”
Tijdens haar studie werd er volgens De Vlaming over dergelijke tribunalen gesproken als een absolute utopie, iets waarbinnen het internationaal recht tussen de wereldmachten nooit consensus over zou worden bereikt. Toen dat toch gebeurde, bleek het een absolute doorbraak te zijn binnen het internationaal recht; het Joegoslaviëtribunaal ging op grote schaal onafhankelijk oorlogsmisdadigers berechten. “Het was destijds opwindend om als onderzoeker aan de UvA je bezig te houden met zoiets utopisch als een internationaal oorlogstribunaal.” Zij deed onderzoek naar de vraag hoe de aanklagers binnen het tribunaal bepalen wie wel als verdachte moet voorkomen en wie niet. “In een complexe oorlog als deze een uiterst lastige vraag, doordat een regime alleen al een heel groot aantal aan potentiële misdadigers heeft.”
The Nuhanovic Foundation
De brug tussen oorlogsslachtoffers en het juridische is iets wat De Vlaming altijd is blijven boeien. Zo heeft zij in samenwerking met de spraakmakende internationaal mensenrecht advocaat Liesbeth Zegveld The Nuhanovic Foundation opgericht, waarvan De Vlaming nu directeur is. The Nuhanovic Foundation is een organisatie dat als platform fungeert voor oorlogsslachtoffers die zoeken naar mogelijke advocaten die hen bij kunnen staan. Voor oorlogsslachtoffers is het vaak lastig om te weten waar zij terecht kunnen. “Zij komen in een groot en onoverzichtelijk internationaal juridisch web terecht.” Zij vervolgt: “Daarnaast zijn er gewoon te weinig advocaten die zulke zaken doen, er zijn te weinig Liesbeth’s op deze wereld”.
Naast dat de foundation fungeert als een brug tussen slachtoffers en advocaten, is het voornamelijk een organisatie die fondsen probeert te werven om grootschalig internationaal strafrechtelijk onderzoek te kunnen doen. Volgens De Vlaming is dit van groots belang, er is vaak weinig tot geen geld aan de kant van de slachtoffers, terwijl zulke zaken door hun grootheid en complexiteit jaren in beslag kunnen nemen. “De veelvoudigheid aan mogelijke partijen, het internationale aspect en het feit dat overheden vaak niet transparant zijn en willen meewerken, maakt onderzoek lastig.”
Hawija
Als voorbeeld hiervan haalt De Vlaming de zaak Hawija aan, waarbij de foundation is betrokken. In de Hawija-zaak wordt de rechtsgang voor de oorlogsslachtoffers enorm bemoeilijkt, doordat de Nederlandse minister van Defensie Bijleveld geen volledige openheid van zaken wil geven. In plaats daarvan wil de Nederlandse regering onder haar verantwoordelijkheid uitkomen door te stellen dat het niet verantwoordelijk is voor de oorlogsschade, maar dat Nederland wel vanuit liefdadigheid wil meehelpen aan het opbouwen van een buurthuis daar. “In eerste instantie klinkt dit natuurlijk erg sympathiek, maar eigenlijk is het een enorm koloniaal. De Nederlandse staat geeft in feite aan bij voorbaat niet verantwoordelijk te willen worden gehouden voor hun daden.” Onder politieke druk heeft Defensie nu een eigen onderzoekscommissie opgericht. Tegelijkertijd heeft de foundation nu middels (financiële) steun mede mogelijk gemaakt dat Zegveld daar eigen onafhankelijk juridisch onderzoek kan gaan doen.
“Het liefst houden ze de gang van zaken bij defensie zoveel mogelijk als een ontransparante black box”
De Vlaming doet namens de foundation en via de UvA momenteel onderzoek naar het nut en effect van dergelijke internationale strafzaken. Volgens De Vlaming is het duidelijk dat het oorlogsslachtoffers in internationale strafzaken eigenlijk voornamelijk gaat om de erkenning hun leed, dat door het desbetreffende land is aangericht. Voor regeringen ligt deze erkenning na oorlogsdaden echter lastig. “De Nederlandse regering vindt het vanuit haar hoogmoed nog steeds lastig om te erkennen wanneer ze fouten heeft gemaakt. Het liefst houdt ze de gang van zaken bij defensie zoveel mogelijk als een ontransparante black box.” Vandaar dat de samenwerking tussen haar foundation en advocaten van groot belang is. “Er is onderzoek en een gang naar de rechter nodig om openheid van zaken te krijgen bij regeringen.” Daarnaast probeert De Vlaming door middel van onderzoek een brug te slaan tussen juristen en de mensen die de krant lezen. Zo probeert De Vlaming naar eigen zeggen de publieke opinie en de Nederlandse rechters te beïnvloeden.
Syrial Legal Network
Naast haar werk voor de foundation en de UvA, lijkt De Vlaming het meest trots te zijn op het Syria Legal Network, dat zij in 2016 heeft opgezet. Dit netwerk bestaat uit een samenwerking tussen Syrische vluchtelingen met een juridische achtergrond en Nederlandse juristen, zowel werkend als studenten. Met het idee dat Syrische juristen die vanuit een oorlog naar Nederland zijn gevlucht wel geïnteresseerd zullen zijn in de juridische instituties die wij hier in Nederland hebben, is De Vlaming destijds het netwerk begonnen. Enerzijds om de Syrische juristen wat te leren over hoe onze instituties functioneren, anderzijds om meer juridische slagkracht te generen in de juridische strijd in Syrië. Zo is het netwerk nu samen met een groep studenten bezig om zich te buigen over juridische vraagstukken als onteigening van grond door het Syrische regime. “Zowel voor de vluchtelingen, maar ook voor jullie rechtenstudenten erg interessant om je eens in te verdiepen.”
