RUMAG heeft ondanks een grote, alhoewel wellicht slinkende, fanbase een hoop kritiek te verduren gehad. Al in 2019 zagen wij techjournalist Harry Hol zijn kritiek uiten op de producten van RUMAG. Een aantal weken geleden hing ook presentator Arjen Lubach in een uitzending van Zondag met Lubach het socialemediamerk aan de schandpaal. Het bedrijf zou niet-zelfbedachte quotes ‘jatten’ door deze op bijvoorbeeld mokken en t-shirts te plaatsen. Daarmee zou RUMAG hoofdzakelijk een flinke boterham verdienen. Voormalig CEO Thijs van der Heijde spreekt meerdere malen over een grijs gebied, terwijl Hol en Lubach het bestempelen als diefstal. Wie heeft er volgens de wet en jurisprudentie gelijk?
Spoedcursus auteursrecht
Wanneer een maker auteursrecht op zijn werk heeft, heeft hij het uitsluitende recht om zijn werken openbaar te maken en te verveelvoudigen. Er is toestemming nodig van de auteursrechthebbende voor gebruik van het werk door een ander. Die toestemming kan bijvoorbeeld gegeven worden op basis van een financiële tegemoetkoming, dit is echter niet vereist. Alhoewel het auteursrecht van rechtswege ontstaat (opname in een register is dus niet nodig), rust niet op elke krabbel of zinspreuk auteursrecht. Wanneer heeft een maker dan wel auteursrecht over zijn creatie? Dat is het geval wanneer het werk een oorspronkelijk karakter heeft en het de persoonlijke stempel van de maker draagt. Het werk dient een resultaat te zijn van het menselijk scheppen, waarbij het gaat om verrichting van een creatieve prestatie. Het moet dus zelf bedacht en gemaakt zijn. Het gaat om creaties in de breedste zin van het woord: van tekeningen tot toneelvoorstellingen en van films tot tweets.
RU(MAG).dat?
RUMAG steekt het niet onder stoelen of banken dat hun teksten niet altijd zelf bedacht zijn, maar daarmee wel een flinke cashflow genereert. Alhoewel velen deze werkwijze moreel verwerpelijk vinden, is er niet altijd sprake van schending van auteursrechten. De vraag is of op de door RUMAG gekopieerde teksten überhaupt auteursrecht rust. Immers, als er geen sprake is van auteursrecht, kan deze ook niet geschonden worden. Het auteursrecht beschermt, zoals we hierboven zagen, alleen die uitingen die het resultaat zijn van een creatief proces. Het niet altijd pasklare antwoord op de vraag of het werk al dan niet een resultaat is van een creatief proces, is het grijze gebied waar van der Heijde naar refereert. Op de zin ‘Ik blijf op anderhalve meter afstand’ rust geen auteursrecht, nu het geen resultaat is van een creatief proces. Het gebruik van de frase ‘wijnen, wijnen, wijnen’ zal ook niet zo snel een schending van het auteursrecht opleveren, al is de associatie met mediapersoonlijkheid Martien Meiland van Chateau Meiland nog zo sterk.
Joejoe
Naast Meiland was ook Bram Krikke, radio-dj bij SLAM!, inspiratie voor het socialemediamerk. Krikke koos in 2018 eieren voor zijn geld en liet ‘joejoe’ registeren bij het Benelux Bureau voor de Intellectuele Eigendom (BOIP). Hiermee werd ‘joejoe’ een merk en kreeg het bescherming in de gehele Benelux. In tegenstelling tot het auteursrecht ontstaat het merkenrecht niet automatisch, maar vereist het een inschrijving in het BOIP-register, waar ook een vergoeding voor wordt betaald. Het merkenrecht biedt niet in alle gevallen bescherming. Zo is het merk ‘Joejoe’ beschermd voor opdruk ervan op bijvoorbeeld juwelen, kledingstukken en zelfs lingerie, maar niet voor kantoorbenodigdheden en elektronische computerspelletjes. Zou RUMAG dus een nietmachine met de tekst ‘joejoe’ op de markt brengen, dan gaat bescherming middels het merkenrecht niet op. Alhoewel RUMAG wel degelijk kledingstukken met de tekst ‘joejoe’ verkocht, hebben de twee partijen het onderling goed opgelost. De t-shirts zijn uit de verkoop gehaald en de opbrengst van de verkochte t-shirts is gedoneerd aan het Rode Kruis.
Of RUMAG in veel gevallen de auteursrechten van makers schendt, vereist een juridische analyse van teksten, uitingen en frasen, waarbij met name de mate van creativiteit centraal staat. Volgens Lubach is het hoe dan ook diefstal. ‘Fijn dat je er juridisch mee wegkomt, maar het is nog steeds super triest’, aldus Lubach in Zondag met Lubach. Ook Hol vindt het verre van een grijs gebied en noemt het geld verdienen met de creativiteit van een ander. Uit bovenstaande situatie kunnen wij overigens afleiden dat het juridische pad niet altijd bewandeld hoeft te worden om resultaat te behalen. Na alle commotie is van der Heijde opgestapt en hoopt het bedrijf een nieuwe start te maken. Dat belooft veel goeds.
