Jan Piet van Harseler. Ooit werd hij bekend doordat hij optrad als notaris bij de tv-show Miljoenenjacht waar een deelnemer te vroeg op de knop drukte en daardoor, naar eigen zeggen, vijf miljoen euro misliep. Naast zijn werkzaamheden als tv-notaris doet Van Harseler nog veel meer. In een prachtig pand op de Lairessestraat in Amsterdam gingen wij met hem in gesprek over de wondere wereld van het notariaat.
Studententijd
Van Harseler is een geboren en getogen Amsterdammer, waardoor de keuze voor zijn studentenstad gemakkelijk was. In de tijd dat hij ging studeren, had je een ander systeem dan het huidige bachelor-master-systeem. “Dat is zo saai, dus laten we daar niet verder over uitwijden.” Omdat Van Harseler naar eigen zeggen geen bèta, maar een alfaatje was, moest hij wel die richting op. “In mijn tijd bleef dan economie, rechten of politicologie over. Met economie had ik niks en politicologie kwam net op, dus rechten leek mij dan wel leuk.” In de jaren ’80 begon Van Harseler daarom aan een studie rechten aan de Vrije Universiteit.
Een baan boven principes en idealen
Toen Van Harseler rechten ging studeren in Amsterdam wist hij helemaal niet van het bestaan van de notaris af. Rechten was destijds ook al een massale studie. Tijdens zijn doctoraal had hij berekend dat er achthonderd afgestudeerden samen met hem de arbeidsmarkt op zouden gaan, dus besloot hij zich te specialiseren. Hierom besloot hij zijn doctoraal in het notariaat te halen. Zijn passie voor het notariaat kwam echter pas toen hij aan het werk ging. Hij werd bij toeval benaderd door een hoogleraar die voor een bevriend kantoor zocht naar een beginnend kandidaat-notaris. “Op die manier ben ik het notariaat ingerold. Ook een beetje onder het mom: Een baan is nu belangrijker dan je principes en idealen najagen.”
De compenserende onpartijdigheid
Tijdens zijn beroepsopleiding kwam Van Harseler erachter dat hij het leuk vindt om mensen te helpen voordat zij in een conflict raken of wanneer een conflict dreigt. Zelf heeft hij er een leuke benaming voor bedacht. “Ik noem het altijd de compenserende onpartijdigheid. Als partijen een overeenkomst willen sluiten, nog voordat er überhaupt een geschil is, dan kan je als notaris proberen om beide partijen zowel juridisch als praktisch op een gelijk niveau te krijgen.” Hij geeft het voorbeeld van een oude oma die in haar eentje tegenover een goed geadviseerde verkoper aan tafel zit om een koopovereenkomst te sluiten. Je mag dan, volgens Van Harseler, de verschillen tussen partijen dichterbij elkaar brengen. “Notarissen zijn niet lijdelijk. Het is niet: u vraagt, wij schrijven.” Volgens Van Harseler heb je als notaris twee rollen. Ten eerste moet je overeenkomsten en akten zodanig vastleggen dat erin staat wat partijen willen. Ten tweede moet je de durf hebben om partijen duidelijk te maken wat de juridische gevolgen zijn van wat zij overeenkomen. “Als notaris heb je een soort boksbal-functie, omdat je de verhoudingen tussen partijen helder en positief kan houden.”
“Waarom zou je dan in hemelsnaam 700 euro uitgeven voor een notaris die de bv opricht?!”
Naar buiten toe heeft het notariaat altijd het beeld gehad van de akte-boer, maar volgens Van Harseler is het veel meer dan dat. Hij ziet een grote rol in het advieswerk. Toch zorgt bepaalde EU-regelgeving ervoor dat notarissen minder nodig zijn. Zo kan je nu voor 1 euro een bv oprichten. Cynisch constateert Van Harseler: “Waarom zou je dan in hemelsnaam 700 euro uitgeven voor een notaris die de bv opricht?!” Overduidelijk ziet Van Harseler wel het belang van de notaris. Het weghalen van het werk van de notaris op het gebied van akten zorgt er ook voor dat er in het voortraject minder geadviseerd zal worden. “Er ligt naar mijn mening wel een vraag bij de notaris of jij überhaupt een bv moet beginnen.”
Miljoenenjacht
Naast de dagelijkse werkzaamheden op kantoor verschijnt Van Harseler ook vaak bij Miljoenenjacht van RTL, waar deelnemers een geldbedrag kunnen winnen door het openen van koffers. De notaris verzekert dat de trekkingen eerlijk verlopen. Op een gegeven moment riep de televisiewereld de tv-notaris in het leven. Wat de tv-notaris betreft is er volgens Van Harseler veel veranderd in de afgelopen 30 jaar. “25 a 30 jaar geleden was het zo dat wanneer de presentatrice zei dat de notaris er toezicht op hield dat alle trekkingen eerlijk verliepen, dat iedereen dat ook geloofde.” Tegenwoordig is dat anders, omdat de kijker precies wil weten wat de notaris controleert. Van Harseler gaat daar enigszins in mee: “De notaris is niet het zogenaamde sausje van het vertrouwen”.
“Zoals mijn advocaat zei: Als de doos van monopoly opengaat, gelden de regels van monopoly en niet van het Burgerlijk Wetboek”
Dat de notaris een belangrijke rol speelt bij Miljoenenjacht, bleek toen een deelnemer ‘per ongeluk’ op de knop drukte en zo vijf miljoen euro misliep. Nadat Linda de Mol voorstelde om lekker door te spelen, werd Van Harseler erbij gehaald. “Wat ik gedaan heb, is controleren of er door een technische fout op de knop is gedrukt of door een wilsuiting.” Van Harseler wilde bijvoorbeeld voorkomen dat de deelnemer over de hoge hakken van Linda was gestruikeld en daardoor op de knop drukte. Voor Van Harseler stond al snel vast dat hiervan geen sprake was. Toch leidde het tot een rechtszaak. Zowel de rechtbank als het hof wezen de vordering van de deelnemer af. Van Harseler merkte nog iets grappigs op aan het arrest van het hof. De rechtbank vond de druk op de knop geen rechtshandeling, maar het hof corrigeerde dit door te stellen dat aan deze rechtshandeling andere eisen gesteld mochten worden. Van Harseler grapt erover: “Zoals mijn advocaat zei: Als de doos van monopoly opengaat, gelden de regels van monopoly en niet van het Burgerlijk Wetboek”.
Gouden tip voor studenten
Om mooi af te sluiten, heeft Van Harseler nog een tip voor studenten: “Wat betreft carrière zou ik rechtenstudenten willen oproepen om verder te kijken dan de advocatuur, maar ook naar het gewone notariaat, omdat het een verschrikkelijk leuk vak is. Je doet als notaris zoveel verschillende dingen en dat maakt het uitdagend!”
